WALA na ginabaisan kon ngaa dapat may ara kita sang aton pungsodnon nga pulong.
Una nga rason amo nga sa Pilipinas may sobra 170 ka mga lokal nga pulong (vernacular) kag tungod sini, sa ngalan sang aton pagkaisa bilang nasyon, kinahanglan gid nga may pungsodnon nga lengwahe kita.
Isa pa mahapos ini gamiton, lakip ang rehiyonal nga mga pulong, sa pagtuon sang mga kabataan kay amo mismo ang ginagamit sa panimalay.
Pinasahi man nga bugal sang mga Filipino nga may ara kita pungsodnon nga pulong.
Sa pagkilala sa sining pagka-kinahanglan naton sa isa ka lengwahe nasyonal, ang 1935 Philippine Constitution nagmando sa pag-adopt kag pag-develop sini sandig sa isa ka nagaluntad na nga rehiyonal nga pulong.
Maathag nga wala ini nagamando sa pagtukod sining rehiyonal nga pulong bilang lengwahe nasyonal; kundi ang pagtukod lang sang lengwahe nasyonal base sa sining pulong rehiyonal.
Ang Institute of National Language (INL) nag-rekomendar sang Tagalog tungod sadtong panahon, kag tubtub subong, ang Tagalog tungod ginagamit ini sang pinakamadamo nga Filipino, labi na gid kay ang kadamuan sang mga Filipino yara nagapuyo mismo sa sentro sang panguluhan sa Metro Manila kag Luzon. Sa amo man nga panahon, ang nagapangaduha kag naga-pangatlo nga mga rehiyonal nga pulong amo ang Cebuano kag Hiligaynon.
Ang problema lang ugaling sang pagpalawak sang lengwahe nasyonal sandig sa Tagalog amo nga nalimtan na ang iban nga pulong lokal bisan sa diksyonaryo sang lengwahe nasyonal.
Kasaw-a, por ejemplo, ang paggamit sang “asawa” nga nagatumod sa isa ka lalake kag babaye nga minyo. Ano abe kon usaron na gid lang ang “bana” para sa minyo nga lalake kag “asawa” para sa minyo nga babaye?
Sa karon, sunu sa 1987 Constitution (Article XIV, Sec. 6), ang aton opisyal nga lengwahe nasyonal amo ang “…Filipino and, until otherwise provide by law, English…” labi na gid sa komunikasyon kag sa pagtudlo sa eskwelahan.
Ang English indi lang padayon nga ginagamit naton tungod sa kadugay na naton nga paggamit sini samtang yara kita sa pagginahum sang Estados Unidos sa sulod sang malapit 50 anyos.
Ang English internasyonal man nga lengwahe nga ginagamit sang kadam-an nga pungsod. Kag, tungod sini, ginakilala ini bilang “Language of Success” nga nagahatag bentaha sa mga Filipino sa pagpangita sing maayo nga ubra kag pagpauswag sang ila kinaalam sa mga sentro sang kinaalam sa luas sang pungsod.
In fact, ang English sakop gihapon sang aton Bilingual Education Program halin pa sadtong 1974 sa idalom sang 1973 Constitution nga nagpabilin bisan na-revise na ini sang 1987 Constitution.
Ang 1987 Constitution nagdugang man sa pagtalana sa rehiyonal nga mga pulong bilang mga “auxiliary official languages” kag “media of instruction” sa mga rehiyon agud mapahapos ang pagtudlo pa gid sa mga kabataan.
Sa idalom sang Bilingual Education Program, gina-separar ang paggamit sang Filipino sa mga “specific subject areas” halin Grade 1 sa tanan nga eskwelahan.
Ang vernacular sang rehiyon ginatudlo na gani, sa karon, bilang subject sa idalom sang K-12 nga curriculum sa Grade 1 tubtub 3 kag bilang “medium of instruction” halin kindergarten tubtub sa una nga tatlo ka tuig sa Grade School.
-0-0-0-
Sang sini lang, Mayo 15-17, diri sa Siyudad sang Iloilo may isa na gani ka workshop – ang “Training Workshop on the Development of Children’s Books in the Mother Tongue” – nga ginhiwat dira sa Iloilo City Hall Penthouse.
Diri, gintudlo sa mga 50 ka librarians kag writer-teachers ang pag-produce sang libro sa Hiligaynon kag Kinaray-a nga nagatudlo sang “storytelling” sa mga bata sa mga eskwelahan sa aton Rehiyon 6.
Nagalaum kita nga ining padihot mangin interesting sa mga kabataan kay sila mismo makapasakop sa mga sugilanon halin sa sining mga libro sing masulhay paagi sa ila “mother tongue”.
In fact, ang eksperyensya sang mga manunudlo sa public schools gapakita nga interesado gid kaayo ang kabataan sa pagtuon kay makabayluhanay sila sang sugilanon bahin sa ila “storytelling” sa ila “mother tongue”, nga indi nila mahimo sa English. (w_mateojr@yahoo.com/PN)
