SA NAPAMATUD-an na sang mga health authorities, ang face mask isa ka proteksyon batok sa pagpanglaton sang balatian nga COVID-19 nga makuha sa infected person ukon infected nga palibut.
Makuha ang virus sang COVID-19 sa isa ka infected person sa iya pag-ubo, pangatsi, ukon paghambal nga mahaklo sang malapit nga katupad paagi sa iya ilong, baba kag mata.
Subong man sa infected nga palibut sa diin nagapabilin sa hangin ang magagmay (aerosol) nga mga COVID-19 virus, labi na gid sa mga lugar nga cerrado, ukon bisan sa gwa man kon diin nagaginutok ang mga tawo.
Makuha man ini sa mga bagay nga infected, katulad sang doorknob ukon hambuyan nga railings, nga madala sang mahigko nga kamot sa ilong, baba kag mata.
On the other hand, sa panugyan man sang mga health authorities, malikawan ta ang COVID-19 infection paagi sa mga health measures katulad sang pagpanghugas sang kamot nga may habon ukon paggamit sang sanitizer katulad sang 70% nga alcohol, social distancing lapaw sa isa ka metro, paglikaw sa mga gutok nga mga lugar, kag sa paggamit sang face mask.
***
Pero paano naton ma-justify ang pagpatuman sang “optional” nga paggamit sang face mask kon ga-expose pa gani ini sa infection sang wala nagagamit sang face mask?
Sunu kay Presidente BBM, sa pagpatuman sini sang Executive Order No. 3 sadtong Setyembre 12 para sa “optional nga paggamit sang face mask, pwede ini tungod madamo na nga mga pumuluyo ang nabakunahan nga nagahatag proteksyon sa mga bakunado.
In fact, may pahanugot ini sang Department of Health kag sang Inter-Agency Task Force (IATF) against COVID-19.
Mga 72 ka milyon na, sunu sa iya, ang nabakunahan. Mga 65.5% na ini sang mga 110 ka milyon naton nga populasyon.
Sandig sa Herd Immunity, pwede ma-proteksyunan sini ang halos tanan nga mga pumuluyo. Although dapat magapabilin gihapon ang health protocols tungod sa padayon nga pagluntad sang COVID-19.
Dugang pa kay matonog na ang pagpangabay sang mga negosyante, sang Dept. of Tourism mismo tungod sa daku na nga kapierdihan sang industriya sang turismo, kag bisan sang kadam-an sang mga pumuluyo agud matagaan na ligwa ang ila panghulag.
Kinahanglan nila, sunu sa ila, nga matagaan ligwa para makakita man sila sang ila pangabuhian nga indi na magsalig sa gobyerno nga lubog naman gani sa problema kon paano masuportahan ang malawak nga obligasyon sini sa mga pumuluyo.
Gani, ginapangayo na nila nga balansehon lang ang interes para sa ikaayong lawas sa kinahanglanon sang ekonomiya. Handa man sila kuno mag-take sinang “calculated risk”. Anyway, yara man ang mga health agencies sa pagbulig.
Sa pagpatuman na sang EO 3, ginapanugyan ugaling sini nga ipatuman lang anay ang “optional” nga paggamit sang face mask sa mga “open spaces and non-crowded areas with good ventilation” nga wala nagalakip sang mga “vulnerable”nga mga pumuluyo nga ginapanugyanan gid sa pagpadayon sa paggamit sang face mask sa publiko.
Ang ining mga “vulnerable” nga mga pumuluyo nagalakip sang indi pa “fully vaccinated”(nakatapos sang 2nd booster shot), mga senior citizen, kag ang mga “immunocompromised”, ukon ang ma-diagnose nga may mahina nga immune system.
***
Sa napamatud-an man sang aton mga siyentipiko, isa ka vaccination-preventable disease (VPD) ang COVID-19, nga indi katulad sang iban nga mga balatian, katulad sang cancer, nga indi mapaayo bisan sang bakuna (vaccination).
In fact, kon may yara gid man nga VPD nga ma-eradicate ukon lubos madula na, ang “smallpox” pa gid lang. Ang “polio” gina-target man nga ma-eradicate apang wala pa ini sing kaseguruhan kay nagabalik-balik pa ini sa pag-expire sang epekto sang bakuna batok sini.
Sa kaso sang COVID-19, nahibal-an sang aton mga siyentipiko nga ang expiration sang bakuna para diri, sunu sa ulihi nila nga pagtuon, tubtub lang sa tatlo ukon apat ka bulan. So, no way nga ma-eradicate ini.
Meaning nga basi pwede ma-control lang anay ini sa target nga incidence sang COVID-19 nga ma-tolerar sang aton mga pumuluyo, katulad sang pagpahanugot sini nga mapabilin pa ang EO 3 tubtub sa “moderate risk” lang nga level sang COVID-19 infection sa NCR sa karon.
Ina sa karon ang “acceptable” nga mahimo naton – ang padayon nga pag-monitor sang incidence sang COVID-19 paagi sa on-and-off nga pagpatuman sang “optional” nga paggamit sang face mask nga indi dapat maglapaw sa “moderate risk” nga level./PN
