BY ROBERTO ‘BERT’ LADERA
NAGSUGOD ang kalbaryo sang pumuluyo sadtong Enero 2020 sang ginsuguran ang konstruksyon sang Ungka Flyover. Bisan pa sang huol, nagalaum ang mga pumuluyo nga maagom ang kasulhay kon matapos na ang proyekto. Nagkonsiderar, nagbuylog, kag nag-agwanta ang pumuluyo para sa sini nga ginapabugal nga proyekto nga gingastuhan sang 680 million pesos gikan sa kaban sang banwa.
Una ini nga ginreport sang Philippine News Agency sadtong Enero 15, 2020 nga nagabalor sang 480 million pesos suno sa DPWH 6.
Gilayon man nga nagpahamtang ang banwa sang Pavia sang 35 ka traffic auxiliaries sa iya hurisdiksyon. Samtang, ang Public Safety and Transportation Management Office (PSTMO) sang syudad sang Iloilo nagpahamtang man sang 40 ka personnel nga magadumala sa ilig sang trapiko sa Barangay Sambag kag Barangay Ungka sa distrito sang Jaro.
Tubtob nga nag-abot ang Hunyo 30, 2022, may seremonya nga ginhiwat sadto nga partial nga nagabukas sa isa ka linya agud nga mausar na sang mga motorista. Lubos nga ginbuksan ang kontrobersyal nga flyover sadtong Setyembre 6, 2022 apang liwat nga ginsarado sadtong Setyembre 18, 2022, kapin sa 12 ka adlaw matapos nga ginbuksan sa publiko.
Malawig na ang pag-antus sang mga motorista, sugod sa pag-umpisa sang konstruskyon, Enero 2020, tubtob karon kag posible magalawig pa gid tungod sa diperensya nga nakita kag madugay pa nga proseso ang aton hulaton antes lubos nga mapuslan ang proyekto nga gingastuhan paagi sa buhis sang tawo.
Nag-agaw ini sang atensyon sa mga pumuluyo, sa mga pulitiko kag nakalab-ot na sa igtalupangod sang nasyunal nga panguluhan.
Agud nga mapatahaw ang yamo sang pumuluyo, ginsuguran ang imbestigasyon. Naggasto ang gobyerno sang P13.480 million para sa geotechnical evaluation agud lamang nga may otoridad nga magpamatuod sa ginasiling sang ordinaryo nga pumuluyo nga nag-usmod ang flyover. Ang aton nahibaluan indi mangin mapag-on nga balasehan kon wala sang ekperto nga pagabayaran nga maghando ukon magkomporme sa sini nga ideya.
Maathag nga nagsalop ang 16 ka poste ukon haligi suno sa third-party consulting firm nga Abinales Associates Engineers + Consultants nga gin-hire sang Department of Public Works and Highways (DPWH) nga maghiwat sang geotechnical evaluation angot sa flyover.
Indi pa masabat sang DPWH kon diin ang may diperensya, ang desinyo ukon ang nag-implementar sang desinyo.
Kon dapat 40 metros ang lubong sang poste, ngaa 28 metros lang ang napasalop?
Suno bala sa pagtuon, antes ipatuman ang proyekto, 28 metros lang gid ang ila kalkulasyon? Ukon basi 40 metros apang kabus ang ila paglubong? Sin-o ang in-charge. Kon 28 metros lang imbis nga 40 metros, sin-o ang nagkomporme kag nagpasugot?
Nasunod bala ang desinyo? Husto bala ang pag-implementar sang proyekto? Ngaa nag-usmod? Ano ang kabangdanan? Sin-o ang wala nagsunod sa dapat sundon? May ginligwat bala? Sin-o ang nagmandu nga ligwaton, kon may ginligwat? Ang pagligwat bala amo ang kabangdanan sang pag-usmod?
Sin-o ang naghiwat sang soil test? Diin ang dokumento tuhoy diri? Ginsunod bala ukon wala? May rekomendasyon bala ang mga natungdan nga ahensya sang gobyerno tuhoy sa kahimtangan sang duta nga pagatindugan sang proyekto?
Madamo sang pamangkot nga dapat sabton. Ang pamangkot nga indi masabat magatuga sang masangkad nga espekulasyon.
Luyag sang pumuluyo nga maathagan ang pamuno sini tanan, ang detalye kon ngaa nagluntad ang pag-usmod. Ang sabat yara sa desinyo sang proyekto kag kon paano ginpatuman sa umpisa, samtang kag pagkatapos nga nahuman ini.
Antes kita magpokus sa solusyon, nga dugang nga abagahon sang pumuluyo, nga nagabalor sang 250 million pesos, tukbulon naton ang may salabton kag pabuligon naton sa mangin galastuhon.
Nagapanindugan na ang pumuluyo nga dapat may manabat. May ginhiwat na nga hublag protesta kon sa diin nagapautwas ang pumuluyo tuhoy sa ila hibubun-ot. Ginasinggitan sang pumuluyo nga dapat may manabat kag dapat imbestigaran na ini sing tul-id agud matumod ang mga may salabton sa palpak kag kontobersyal nga Ungka Flyover.
Mabug-at man nga lukduhon sang pumuluyo ang dugang nga 250 million pesos. Nagakahulugan nga ang Ungka Flyover mangin pinakamahal nga flyover nga magabalor na sang kapin sa isa ka bilyon ka pesos.
Madugangan ang kalawigon sang pag-antus sang pumuluyo samtang ginapangita pa ang 250 million pesos nga gastuhon para diri. Indi pa masiguro kon maumpisahan ang pagpatuman sang sini nga solusyon karon nga tuig. Indi man klaro kon mapondohan na ina sa masunod nga tuig, ilabi na nga nagapamalabag ang pumuluyo sa gastuhon nga 250 million pesos.
Dapat umpisahan na ang imbestigasyon kag padasigon ang pagtumod sa may salabton. Kon madugayan, posible nga magatahaw kag amat-amat nga malipatan.
Dapat subong na ang pag-akto kag ang kaathagan dapat maplastar na sa tawo. (bertladera@gmail.com/PN)
