DUNA sa tawo ang magbatyag sang kahadlok sa mga bagay nga wala siya sang ihibalo ukon ideya, kon kulang ang iya impromasyon tuhoy diri ukon bag-o lang niya ini nasalapuan.
Nagakaangay nga aton hibaluon kon ano ang aton kasumpong, paano siya kakusog, paano siya nagahalit, kag ano ang makapahuyang sa iya. Kon magbatyag kita gilayon sang kahangawa, indi kita makapaminsar sang nagakadapat naton nga buhaton bangud natublag na ang aton paminsaron, nagakadula kita sa pokus kag nagadominar na ang kahadlok.
Indi kita gilayon makahimo sang akto santu sa emosyon, dapat panilagan kag magpamati sa mga eksperto, ilabi na ang may ihibalo sa maragtas sang mga masakit kag mga kagaw nga naghalit na sadto.
Gilayon kita nga nagapanirado sang pwertahan kon may gumuntang nga nagakatabu sa dalan. Luyag naton nga indi madalahig sa nagakatabu. Luyag naton nga maamligan ang aton kaugalingon bisan pa nga wala naton nahibaluan kon ano nga peligro ang dala sang sitwasyon.
Natural ang magbatyag sang kabalaka apang dapat mas mangin kalmante kita agud nga makapaminsar sang angay nga solusyon kag mas makapangapin sa aton kaugalingon.
Bisan ang mga eksperto nagapuis sa tanan nga posibilidad, ayhan isa sa ila ang sayop ukon isa sa ila ang husto sa ila mga panan-awan. Wala sang may makapat-ud apang ang importante nga ginatun-an ang tanan nga posibilidad kon paano mapukan ang virus.
Nagapanugyan ang global health officials batok sa travel ban nga ginapatuman sang kadamuan nga pungsod nga nagatuyo nga malikawan nga masudlan sang virus ang ila pungsod.
Nagpaandam ang World Health Organization nga ang pagpasarado sa mga border ang mas makapadasig sa paglapta sang virus, ilabi na kon indi opisyal ang pagsulod sang mga nagabiyahe. Mas makatuga ini sang peligro paagi sa pagsablag sa pagpaambitanay sang impormasyon, medical supply chains kag magahalit sa mga ekonomiya.
Ginpahayag ni WHO head Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus nga ginarekomendar sang WHO ang paghiwat sang screening sa border crossings.
Madamo man sang panugyan nga ginahatag ang Department of Health ilabi na sa personal hygiene sang tawo agud nga mas makalikaw sa balatian tuga sang novel coronavirus.
Mahilig kita magsunod sa uso ukon maguyuran sang sitwasyon, kaangay sa pagsuksok sang face mask nga nagaresulta sang pagkaubos sang suplay sini. Nagatuga kita sang artificial demand sa supply rason nga nagasaka ang presyo kag nagatublag kita sa natural nga lakat sang ekonomiya.
Ang kulba nga wala sa lugar nagapahilanat sa ekonomiya kag nagahalit sa aton ikaayong-lawas.
Ang kulba wala sang solusyon nga matuga. Ang solusyon makita sa pagkabalaka. Ang kasakit nga nabatyagan sang tawo amo ang iya mekanismo sa pagpangapin sa iya kaugalingon apang indi ang kakulba.
Dapat nga magmainandamon kita sa pag-share sang mga post sa social media nga wala kita sang tul-id nga ihibalo kon ano ang source, kon masaligan ukon tuyo lang nga magpatalang kag magtuga sang kahangawa sa tawo.
Ang aton ‘response’ sa sitwasyon ginatakus sang mga may malain nga tuyo kag nagapangita sila sang litib sa kon paano masulod ang mahuyang nga paminsaron kag balatyagon sang tawo agud nga sa sunod nila nga hulag, mangin mahapos na para sa ila kag malab-ot nila ang ila katuyuan sa pagtuga sang kahadlok kag kabalaka.
Ginsiling ni Francis Bacon nga ‘Knowledge is Power.” Dapat dugangan naton ang kaalam batok sa virus agud nga indi kita matublag, magkakulba, magkahangawa kag malutos.(bertladera@gmail.com/PN)
