NANGIN daku nga palaligban para sa probinsya sang Iloilo kon paano solusyunan ang problema sa nagasaka nga presyo sang kalamay tungod nga wala sang salandigan nga datus nga makatuad sang matuod nga kahimtangan sang industriya sang kalamay.
Bangud sa adbokasiya ni 3rd District Board Member Matt Palabrica nga pangapinan ang mga sugar farmer sa probinsya sang Iloilo, ginduso sini ang resolution nga may tigulo “Enjoining the Honorable Governor Arthur R. Defensor, Jr., Province of Iloilo, Department of Trade and Industry (DTI), Department of Agriculture (DA), and Other Concerned Agencies to Conduct Comprehensive Inspection and Inventory of All Warehouses in the Province of Iloilo Known to Stock Sugar, to Determine that Indeed They Have Adequate Sugar Stocks That Are Regularly Released in the Local Market”.
Luyag sini nga hibaluon kon matuod bala nga may hoarding na nagakahinabu nga nagaresulta sa kulabos nga suplay sang kalamay kag kon bala kabangdanan ini sang mataas nga presyo sang kalamay.
Tungod sini, nagtumar sang akto ang Joint Committee nga ginapangunahan sang Committee on Economic Affairs and Investment nga ginapamunuan ni 3rd District Board Member Jason Gonzales nga wala sang my gina-uyatan ng datus ang Sugar Regulatory Administration.
Palaligban kon paano makahimo sang polisa kag desisyon ang Iloilo Provincial Government tuhoy sa sini nga kontrobersya tungod wala sang datus nga makasugid kag mangin salandigan angot diri.
Luyag sang Provincial Board nga maathagan sa matuod nga kahimtangan sang industriya sang kalamay diri sa probinsya sang Iloilo kabangdanan nga nagtulod ini sa ila sa paghiwat sang committee hearing.
Kon bisitahan ang mga bodega sang mga negosyante sang kalamay nga wala sang salandigan nga datus, indi man matumod kon may hoarding ukon wala, indi ma-establisar kon nagasululobra ang kadamuon sang kalamay sa ila bodega.
Kon wala sang baseline data, wala sang basehan kag mangin wala sang pulos ang pagpadulong sa mga bodega sang kalamay sa probinsya sang Iloilo.
Nahibaluan nga may tatlo ka sugar mills nga naga-operate sa isla sang Panay nga ginalakipan sang Central Azucarera de San Antonio (CASA) sa Passi City, Iloilo kag Universal Robina Corporation-Passi (URC-Passi) sa San Enrique, Iloilo kag Capiz Sugar Central (CSC) sa President Roxas, Capiz.
Nabuyagyag man sa committee hearing nga may pito ka bodega nga ginapanag-iyahan sang sugar traders sa Iloilo.
Madugay na sila sa industriya sang kalamay kag madugay naman nga naga-igsister ang ahensya nga Sugar Regulatory Administration apang makakilibot nga sa karon wala gid sang datus tuhoy sa sugar production, importation kag consumption.
Wala kita sang ihibalo kon ano kadamo ang nagasulod nga kalamay sa probinsya sang Iloilo, kon ano kadamo ang ginakonsumo sang mga Ilonggo, kag kon ano kadamo ang patubas sang tatlo ka sugar mills sa Panay.
Sa katuyuan sang Sangguniang Panlalawigan nga protektahan ang mga pumuluyo nga konsumidor sang kalamay batok sa indi husto nga presyo, natukiban nila ang madamo nga mga bagay, ilabi na ang wala sang datus nga gina-uyatan ang SRA.
Palaligban kon ang presyo sang kalamay kon nagasunod sa ‘supply and demand’ sa merkado ukon bangud sa ‘market forces’ tungod indi ini mapunggan kon magsaka ang presyo. Luyag nila hibaluon kon ang pagsaka sang presyo bangud sa hoarding ukon profiteering.
Tubtub subong wala sang sabat ang SRA sa sulat sang Provincial Board nga ginpadala sadto pa sang Septiembre 8, 2022. Bangud sini, nagpasar sila sang resolution agud nga mas mangin opisyal ang ila pagpangayo sang datus.
Ang mga resolution amo ang mga masunod:
1. “Resolution enjoining the Honorable Governor Arthur R. Defensor, Jr. to conduct a dialogue with the Sugar Regulatory Administration, sugar traders, sugar millers and operators, to understand and analyze the sugar market on price, stocking trend, supply, and demand in the Province of Iloilo.”
2. “Resolution requesting the President of the Republic of the Philippines, the Senate of the Philippines, and Sugar Regulatory Administration National Office (copy furnished Visayas Division), to furnish the Sangguniang Panlalawigan with the data of sugar production, importation and consumption and to implement a mandatory registration of sugar traders, i.e., wholesalers, retailers, distributors, warehouse/storage facility operators, etc. operating within Iloilo Province.”
Nagapati si Gonzales nga may nagasulod nga suplay sang kalamay nga wala nagaagi sa traders nga indi ma-detect sang mga ahensya kaangay sang Bureau of Customs.
Manami nga nag-akto ang Provincial Board sa sini na bagay bangud nga bisan kita nga pumuluyo ang wala sang ihibalo sa matuod nga kahimtangan sang industriya sang kalamay sa Iloilo.
Nagapati kita nga matam-is ang kalamay apang subong maathagan na kita kon ngaa kag kon paano ini nagalas-ay. (bertladera@gmail.com/PN)
