TALALUPANGDON ang mga nagabaligya sang karne, ilabi na sang karne sang baboy, sa higad sang mga dalan nga kon kaisa tuman ka nubo sang presyo kada kilo.
Masiling naton nga bentaha para sa bumalakal bangud makakinot sila sa ila kwarta sa pagpamalaklon apang wala sang kasiguraduhan kon bala luwas sa balatian ang karne ukon wala sang peligro kon konsumuhon.
Kahibalo man kita nga nag-alwak sa mga merkado ang mga manugkarne ilabi na kon ang merkado ginapasaraduhan bangud sa disinfection ukon basi gin-lockdown bangud sa pandemya, rason nga nagpangita sila sang mapwestuhan sa kilid sang dalan lamang nga makabaligya kag may yara sang maganar sa kada adlaw.
Nagarason ang mga nagabaligya nga kinahanglan nila nga mabuhi, kinahanglan nila nga makabaligya, kag ini lang ang paagi nga ila nahibaluan agud masaguran nila ang ila pamilya.
Apang, may yara kita sang patakaran nga sundon bisan sa tunga sang pandemya agud nga wala sang kinaburigal ukon kagamo.
Kahibalo ang tanan nga may yara kita sang mga kasuguan nga nagadumili sa pag-ihaw sang karne sa ugsaran bangud dapat nakaagi ini sa pag-usisa sang meat inspector agud magarantiyahan nga luwas ang karne sa anuman nga balatian.
Dapat sa ihawan nga accredited sang gobyerno gina-ihaw ang sapat agud masiguro nga wala sang kontaminasyon ang karne.
Dapat ibaligya lang ini sa otorisado nga lugar kaangay sang merkado ukon meat shop, kag dapat nasantu sa regulasyon ang presyo kada kilo agud nga indi madisbentaha ang iban nga negosyante.
Natalupangdan ang ini nga bagay ni 3rd District Board Member Matt Palabrica rason nga nag-privilege speech siya sa Iloilo Sangguniang Panlalawigan nga nagasiling nga dapat gilayon nga aktuhan ang ini nga sitwasyon paagi sa pagpatuman sang magkatuhay nga kasuguan nga nagaamlig sa ikaayong-lawas sang mga konsumidor.
Bisan siya ang nakatalupangod nga sa mga nakalipas nga pila ka bulan, madata ang baligyaanay sang karne kag iban pa nga meat products kag halos wala na sang kontrol bangud barato ang baligya sang karne kag namutikan sini ang paglapas sa Republic Act (RA) 10611 ukon ang Food Safety Act of 2013, RA 9296 ukon Meat Inspection Code of the Philippines as amended by RA 10536, Department of Agriculture (DA) Administrative Order No. 20, series of 2010 kag DA Administrative Order No. 5, series of 2012.
Kon sarado ang merkado, ukon sa anuman nga rason nga indi didto makabaligya ang mga manugkarne, dapat pahamtangan sila sang lugar nga ila mabaligyaan. Kahibalo kita nga indi gid dapat nga tipunon sila bangud magatuga ini sang pagtumpok sang tawo nga magasupak sa social distancing nga patakaran. Dapat lang nga medyusan agud mabalanse ang pagsunod sa social distancing rule kag ang pagbaligya nila nga wala sang huol.
Kon tugutan sang mga local chief executive ang manugbaligya sang karne sa kilid sang dalan, dapat lang nga may patakaran nga ang karne tabunan nga indi mayab-ukan ukon maputos sang asu gikan sa tambutso sang salakyan.
Yara sa tagsa ka local government unit ang katungdanan nga ipatuman ang kasuguan bisan pa sa tunga sang pandemya.
Dapat ipasiguro nga wala sang risgo ang karne nga ginabaligya kag ginakonsumo sang tawo kag dapat proteheran sang gobyerno sang tanan nga pumuluyo, bumalakal man ukon manugbaligya.
Indi dapat mabuyo ukon malipat ang mga opisyales sang banwa kag sa barangay nga magluwas sa pag-atubang sa problema dala sang Covid-19, dapat hatagan man sang tion kag igtalupangod kon paano maplastar ang tawo sa iya palangabuhian nga wala nagasupak sa kasuguan.
Bangud wala sang may nagasaway sa mga nagabaligya rason nga sa ila paghangop wala man sila sang dapat kabalak-an ukon layi nga nalapas bangud nagapangabuhi man sila sang patas.
Kon libuton mo ang Iloilo, sa bisan diin nga bahin sang karsada nga may barangay nga madamo sang tawo, ang baligya sa kilid sang karsada ang halos magtimbang na. Indi lang karne ang ginabaligya, may prutas, may utan, may isda, may manok, kag ang iban may sinugba nga baboy ukon manok.
Halos tanan nga negosyo nagapamulak na sa kilid sang karsada bangud wala sang may nagasaway kag nagapahangop sa ila sang nagakaangay nga himuon.
Sang nasuguran sang isa, nag-asud-asud na sila sa pagplastar sang mga tapangko, lamesa, kag kon ano pa nga mahimo maplastaran sang ila baligya.
Maayo man nga natalupangdan ini nga sitwasyon ni Board Member Palabrica kag mas maayo nga mapalab-ot ini sa mga opisyales sang banwa kag sang barangay agud nga makahimo sila sang tikang kag mapatuman sang lubos ang nasaad sa kasuguan.
Dapat ipahangop sa manugbaligya nga indi malain ang magbaligya, apang dapat tumanon ang kasuguan, dapat luwas ang karne agud wala sang may mahalitan, dapat protektado ang konsumidor batok sa balatian kag dapat patas ang pagnegosyo agud indi magreklamo ang kaangay nga negosyante sa hulugay nga presyo sa kada kilo sang karne.
Lauman naton ang pag-akto sang mga natungdan nga ahensya sang gobyerno lakip na ang paghulat sang kada local government unit.
Kabay nga indi nila pag-irason ang kapigaduhon agud nga ibutang sa risgo ang ikaayong-lawas sang mga konsumidor.(bertladera@gmail.com/PN)
