KINAHANGLAN na nga talupangdon sang mga mamalidha naton ang pagpasar sang kasuguan tuhoy sa kon paano hatagan sang pagsulundan ang operasyon kag maintenance sang mga dormitoryo kag mga mga boarding house.
Mas makabentaha ang mga estudyante kag trabahante kon may kasuguan tungod nga mas mangin hilway sila sa katalagman kag mas may mapag-on nga salandigan ang local government unit sa pag-regulate sa mga dormitories kag boarding houses.
Sadtong 15th Congress, gin-file ni anay Senador Manny Villar ang Senate Bill No. 1113 ukon National Policy and Guidelines for the Operation and Maintenance of Dormitories and Boarding-Houses.
Ang malawig nga tigulo sini amo ang “An Act Establishing a Comprehensive and Integrated National Policy and Program Guidelines for the Operation and Maintenance of Dormitories and Boarding-Houses, Providing Penalties Therefor, and for Other Purposes.”
Naka-pending pa ini karon kutob sang August 24, 2010.
Nalipasan sang panahon kag pila na ka insidente sang sunog ang nagluntad. Pila naman ka kabuhi ang nautas kag propyedad ang naabo bangud sa pagluntad sang kalayo nga ang kadamuan nga rason bangud sa ila linya sang kuryente.
Nagahuyango kag ginayab-ukan samtang nagahantal kaupod sa iban nga mga dokumento ang ini nga hagna.
Makalipas ang 12 ka tuig, liwat ini nga natalupangdan kag ginpukaw sa iya nahamtangan. Gintapi ang madamo nga yab-ok nga naghabol sa dokumento kag ginpa-inggat ang mga tinaga nga nagkul-aw sa kakagha.
Sadtong Hulyo 25, 2022 sa 19th Congress, liwat nga ginduso ni Senador Jinggoy Estrada ang Senate Bill No. 801 ukon ang “Guidelines for the Operation and Maintenance of Dormitories and Boarding Houses.”
Ang malawig nga tigulo sini kapareho man sa una nga ginduso ni Senador Manny Villar.
Kutob August 30, 2022, nagapabilin ini nga pending sa komitiba.
Madamo na naman sang insidente sang sunog ang nagluntad sa pagligad sang panahon.
Liwat nga nayab-ukan ang mga dokumento kag nagapahunay-hunay tubtob karon. Hulaton naman ayhan nga magdamol ang nagasampaw nga yab-ok antes ini bukaron kag ipasar sang aton mga mamalidha? Ano ayhan ang kinahanglanon agud nga mangin lubos ini nga kasuguan?
Manami kuntani ang kasuguan tungod nga gina-classify sini ang sahi sang mga dormitoryo kag boarding house. May Class A nga makaakomodar sang 50 ka boarders ukon masobra pa; Class B nga makaakomodar sang 30 apang kabus sa 50 ka mga boarders; Class C nga makaakomodar sang 20 apang kabus sa 30 ka mga boarders; kag, Class D nga makaakomodar sang masobra sa lima apang indi magkabus sa 20 ka boarders.
May probisyon ini para sa lighting and electrical facilities, ventilation and spacing, sanitary facilities, fire protection facilities, closed-circuit television cameras, first aid, kag madamo pa nga mga pagsulundan para sa kaayuhan sang naga-operate sang dormitoryo ukon boarding house kag sa iya mga boarder.
Sadtong June 13, 2019, nasulat ko man diri sa “Panudaon” ang tuhoy sa sini nga topiko nga nagatalakay sa aton lokal nga ordinansa.
Sadtong Enero 5, 2000, ginpasar sang City Council ang Regulating Ordinance No. 00-01 nga naga-amendar sa Ordinance No. 93-430 ukon “Regulating the Operation of Boarding Houses in the City of Iloilo and for other purposes.”
Nasaad man sa Section 4 sang ordinansa ang classification sang mga boarding house, kon sa ano nga materyal nahimo, sa kon ano kasangkad ang hulot, kon pila ka tawo ang maakomodar sang isa ka hulot, kon pila ka kasilyas kag banyo ang ipahamtang, dapat supisyente sa tubig kag espasyo para sa kusina, kag masanag ang mga hulot.
Nasaad man sa Section 5 ang rates ukon pila dapat ang bayad sa sahi sang serbisyo nga ginatan-ay sang mga boarding house, depende sa klase sang boarding house.
Bangud sa pila na ka insidente kag makabig nga daw napabay-an ang kahimtangan sang mga boarding house, nagakaangay nga lantawon liwat ang ordinansa kag pabakuron ang Boarding House Commission, armasan sang katungdanan kag butangan sang tinawo nga magatrabaho sa iya katuyuan.
Nagadamo ang mga buluthuan kag establisemyento-komersyal, madamo ang nagakinahanglan sang espasyo nga mateniran sa nagatin-ad nga syudad.
Suno sa Boarding House Commission, sang tuig 2023, may yara sang 2,713 ka boarding houses sa bug-os nga syudad kag masobra 211 pa lang ang na-inspekyon.
Dapat na nga talupangdon ang ini nga problema kag hatagan sang angay nga solusyon. Atipanon ang mga boarders kag ang mga boarding houses tungod sila ang nagahatag sang kapagsik sa ekonomiya sang syudad.
Ang mga estudyante kag trabahante, kalabanan gikan sa mga kabanwahan kag sa palibot nga probinsya, amo ang nagahatag sang kabuhi sa mga negosyo kag transportasyon kag palangabuhian. Kon wala sang klase, nagapanghakroy ang mga driver sang public transportation kag mga balaligyaan.
Tion na nga ipasad kag papag-unon ang kasuguan agud nga mapangapinan kag maamligan ang mga boarders kag mga boarding houses. (bertladera@gmail.com/PN)
