ANG Filipinas isa sang “most vulnerable” nga mga pungsod sa kalibutan kon ang krisis nga dulot kag madulot sang Climate Change ang pagahambalan.
In fact, sunu sa 2019 nga report sang Institute for Economics and Peace, ang Filipinas ang nagapanguna sa mga pungsod nga may daku nga risgo (most risk) sa kahalitan nga matuga sang Climate Crisis.
Ang Global Climte Risk Index 2020 naman nagbutang sang Filipinas sa ika-2 nga ranggo sa “most vulnerable” nga mga pungsod, bisan pa nga isa ini sa may diutay nga amot sa pagbuga sang Greenhouse Gas (GHG) sa atmospera nga nagatuga sang Global Warming, ukon pagtaas sang pag-init (surface temperature) sang kalibutan.
Sa sige pagtaas sang temperatura, ginakulbaan na gani sa karon sang aton mga siyentipiko nga basi malab-ut na sini ang “tipping point” sa madugang nga 2 degrees Celsius sa mean ukon average temperature sang kalibutan nga malapit na matabo sa karon.
Kon matabo, posible nga indi na mapunggan ang salta sini kag mangin ulianon na ang lakat sang panahon nga indi na naton ma-control ang panimuot.
Sa karon, ginakahadlukan na gani nga malab-ut na ining “tipping point” sa tuig 2050 kon indi na mahimuan dayon sing bagay nga aksyon sang mga lideres sang kalibutan, nga katapo sang Paris Agreement.
***
Isa sang resulta sang Global Warming, sunu sa mga siyentipiko, amo ang pagtaas sang tubig sa kadagatan (tide rise) upod sa pagtaas man sang temperatura tungod sa matunaw nga mga yelo sa Antartica kag iban pa nga malamig nga rehiyon sang kalibutan.
Kon matabo, nga amat-amat na nabatyagan sang kalibutan halin pa sadtong tuig 2000 kag lubos na ma-experyensyahan sa 2050, mga 60 ka milyon ka mga Filipino nga nagapuluyo malapit sa baybayon ang kinahanglan na ma-relocate sa mataas nga lugar sa ina nga tion.
Tuga man sang paglumbayag na sang Global Warming ang amat-amat nga pagtuhaw sang mas mabaskug kag tuman ka makahalalit nga mga bagyo, nga mga 20 sini ang nagaabot sa aton pungsod kada tuig, ang makakululba na nga pag-inulan, pagbaha kag landslide nga nagautas sang linibu nga kabuhi kag paghinibi sang mga namatyan, kag minilyon ka pesos nga kahalitan sa infrastructura kag pangabuhian.
Tungod sining mga hitabo, sunu sa 2022 Statista survey, 73.8% sang mga respondents sa Filipinas ang nagapati nga “immediate threat” na ang Climate Change.
Isa ka pagtuon sang The Lancet angot sa Climate Change nagpakita man nga 92% sang mga kabataan sa Filipinas ang nagapati nga ang ila “future is frightening”. Mga 68% naman ang nagapati nga nalugaw-an ang gobyerno sa paghimo sing nagakaigu nga mga tikang nga ma-mitigate kag matambagan ang kahalitan nga natuga na sang Climate Crisis sa Filipinas.
Tungod sini, kinahanglan na seguro nga mag-deklarar sing Climate Emergency sa aton pungsod katulad sang ginhimo na sang United Kingdom kag Scotland.
***
Sa tinuig sugod karon padulong sa 2050 wala na ang madamo naton nga mga katigulangan kag ang mabilin na lang amo ang ila mga kabataan kag kaapohan.
Gani, ang magalukdo sining mga dalagku nga problema nga dala sang Climate Change amo gid ang ulihing henerasyon, ukon ang aton mga kabataan sa karon.
Tungod sini, indi katingalahan nga ang pila ka maalam sa ila maghatag gid sing daku nga kabalaka kag magwa na sa ila mga alukba agud magpahayag sang ila masingki nga balatyagon, nga kon tawgon sa karon mga environmental activists.
Isa sang pinaka-popular sa sining kabataan amo si Greta Thunberg nga isa ka Swedish teenager. Tungod sa iya kasupog sa pagdala sang iya kawsa naging Nobel Peace Prize nominee ini. Sang 2018, gin-imbitar ini siya sa paghambal angot sa “climate activism” sa atubangan sang mga world leaders sa United Nations.
Ginpatalupangod niya nga daw mga bata kuno ang aton mga lideres nga indi maghilituhog sa ila luyag matabo sa problema sang Climate Change.
Gani, siling niya, indi na mabasol ang mga kabataan sang ila karon henerasyon agud mangisug sa pag-kritikar sa sining mga lideres parti sa ila pagpabaya sa sining problema.
Samtang, indi man maulihi ang mga kabataan nga Filipino sa advocacia nga awayon sing husto ang Climate Change, labi na gid diri sa pungsod.
Gintukod nila sadtong 2019 ang Youth Advocates for Climate Action Philippines, ukon YACAP, kag makita na ini sila sa mga rally sa NCR kag iban pa nga lugar sa pungsod. Ginapangunahan ini ni Jon Bonifacio bilang national coordinator./PN
