PADAYON nga nagalaton ang African Swine Fever (ASF) infections sa bug-os nga probinsya sang Iloilo. Madamo na nga baboy ang ginpatay nga wala napuslan kag nagtuga sang daku nga kahul-anan sa mga nagasagud sini.
Nagdugang ang tatlo ka banwa nga ginalakipan sang Estancia, Concepcion kag Pototan nga may pinakaulihi nga kaso sang African Swine Fever (ASF) kag 52 naman ka baboy ang nawasi nga kuntani may daku nga bulig sa palangabuhian sang mga nagasagud kag naganegosyo sang baboy.
Sa karon, kabug-usan na nga 21 ka mga banwa sa probinsya sang Iloilo ang may kaso sang ASF. Sa sini, 15 ka mga banwa ang ginakabig nga yara sa red zones nga ginalakipan sang Oton, San Miguel, Alimodian, Leganes, Santa Barbara, New Lucena, Mina, Barotac Nuevo, Dumangas, Banate, Barotac Viejo, Janiuay, San Dionisio, Batad, kag Dingle.
Sa idalom sang red zone, ang hulag sang buhi nga baboy, ukon mga produkto gikan sa baboy kaangay sang preska ukon frozen pork products kag uncooked processed pork products, magluwas sa naluto kag de lata nga pork products, kag swine genetic materials pasulod kag pagwa sa natumod nga mga banwa ang ginadumilian.
Samtang ang anum ka mga banwa yara sa kategorya bilang pink zones nga ginalakipan sang Dueñas, Concepcion, Pototan, Badiangan, Zarraga, kag Estancia.
Halin pa sang umpisa ang paghimakas ni Provincial Veterinary Office (PVO) head, Dr. Darel Tabuada upod sa mga katimbang sang iya opisina sa pagpatuman sang mga patakaran kag pagbantay sa palibot agud nga indi maglapta ang ASF.
Ginpasaran na sang ordinansa sang 14th Sangguniang Panlalawigan agud nga mahatagan sang ngipon ang ginapatuman nga mga pamaagi agud nga mapunggan ang paglaton sang ASF.
Nahibaluan nga ginpasar ang Provincial Ordinance No. 2022-286 nga may tigulo “An Ordinance Creating the Provincial Task Force and Technical Working Group, and Adopting and Implementing the “Bantay ASF Sa Barangay” or the “Babay Asf Program” in the Province of Iloilo and Providing Powers Thereof and for Other Purposes”.
Ang author kag sponsor sang sini nga ordinansa amo si 2nd District Board Member Rolito Cajilig, co-author si 4th District Board Member Rolando Distura kag co-sponsor ang tanan nga katapo sang 14th SP.
Kon lantawon naton, may yara kita sang ordinansa kag mabakas ang mga tinawo sang PVO, kaupod ang mga local government unit kag tawo sa tagsa ka barangay, nga magbantay kag agud mapatuman ang ordinansa apang may mga tawo gid nga nagapangita sang paagi kon paano makalusot sa kamot sang kasuguan.
Ang ASF mahapos tapnaon kon ang pumuluyo naga-ugyon kag may katagam sa pagsupak sa mga ginapatuman nga pagsulundan.
Ano na lang ang agwanta sang mga tagpatuman sang ordinansa kon mismo ang mga tawo ang wala nagakooperar kag padayon nga nagalibod sang ASF sa ila banwa kag ginalaton sa iban nga lugar.
Ang lyabe sa pag-away batok sa ASF yara sa husto nga panimnuot sang pumuluyo kag kon may kabalaka sila nga matapna ini agud nga mapabangon ang industriya sang pagsagud kag pagbaligya sang baboy.
Nagasalig ang iban nga tawo tungod nga wala sang peligro kon kaunon ang baboy bisan pa nga infected sang ASF. Bangud sa pagpati nga indi man mahalitan ang ikaayong-lawas sang tawo, padayona ang ila pagsupak sa pagsulundan agud nga makambyo sa kwarta ang baboy nga ila ginahuptan.
Diri, nakita naton nga wala nagabatyag sang katagam ang pumuluyo. Apang kon may peligro kag halit sa lawas sang tawo ang pagkaon sang baboy nga infected sang ASF, posible nga magakunol ang pagkunsumo, wala sang may mapalusot agud makabaligya, kag sigurado nga mamati sila sa gobyerno bangud sa kahadlok nga mabutang sa alang-alang ang ila kabuhi.
Nagapati ang tawo nga samtang wala sang halit nga matuga sa iya lawas, wala may makapugong sa iya nga magpadayon sa ila lihok.
Nakita nila nga kon indi makagwa ang baboy sa ila banwa, padayon ang ila negosyo sa palibot. Gina-ihaw kag ginapautang, ginaluto, ginalitson kag iban pa nga padugi lamang nga indi mauyang ang ila gingasto sa pagsagud kag indi sila mahul-an.
Kulang sa katagam ang pumuluyo. Wala sang bagay nga nakita ang pumuluyo nga dapat kahadlukan ukon mangin kabangdanan sang ila pagpaiway sa pagpadayon sang ila lihok.
Magapadayon ang paglaton sang ASF sa iban pa nga mga banwa kag indi pagbatunon sang iban nga isla ukon probinsya ang baboy ukon karne sini gikan sa aton kon padayon man nga yara ang presensya sang ASF diri sa aton lugar.
Indi naton mabatak ang aton kahimtangan kon padayon kita nga nagapasaway kag wala sang katagam.
Hatagan naton sang higayon nga mauntat ang paglaton sang ASF diri sa aton agud nga makapanumbalik na sa kapagsik ang hog industry sa probinsya sang Iloilo kag indi mangin makaluluoy ang mga magagmay nga tagsagud sang baboy nga diri nagasandig para sa edukasyon sang ila kabataan kag ila mismo nga palangabuhian. (bertladera@gmail.com/PN)
