HALOS tanan nga pungsod ang nagahulat sa adlaw nga may bakuna na nga magamit kontra sa COVID-19.
Nagapaindis-indis nga makatukib sang epektibo nga bakuna ang mga nagapanguna nga drug companies, universities kag mga gobyerno. Masobra sa 133 ang nagapaindis-indis kag 10 pa lamang ang naaprubahan para sa human trials suno sa World Health Organization.
Ginhingadlan sang WHO ang mga bakuna para sa COVID-19 nga yara karon sa clinical trials kag ini ang ginalakipan sang Oxford, CanSino, Moderna, Wuhan Institute of Biological Products, Beijing Institute of Biological Products, Sinovac, Novavax, BioNTech and Pfizer, Chinese Academy of Medical Sciences kag Inovio.
Masami na naton mabatian ukon mabasahan ang ila pag-anunsyo sa kon ano na ang kahimtangan sang ila ginatukib nga mga bakuna.
Ginaganyat nila ang mga gobyerno nga magpondo sa ila pagtuon agud nga hatagan sang prayoridad kag kinamatarong ang naghatag man sang daku nga pondo bilang suporta sa pagtuon.
Sa kada anunsyo nila sa bug-os nga kalibutan, ang balor sang ila kompaniya sa stock market sang ila pungsod ang nagataas, madamo sang tawo ang naga-invest kag nagasalig sa ila pagtinguha.
Himuon naton nga ehemplo diri ang kompaniya nga Moderna, isa ka American biotechnology company nga naapokus sa pagtukib sang bulong, pag-develop sang bulong kag vaccine technologies base sa messenger RNA. Ang ila headquarter nahamtang sa Cambridge, Massachusetts sa United States of America.
Nagbuylo ang ila pagtuon sa bulig sang 482 million US dollar COVID-19 agreement upod sa gobyerno sang Amerika. Bisan wala pa sang produkto sa merkado, nakatipon sang kapital nga 30 billion US dollar ang Moderna.
Maathag nga gina-antisipar sang mga investor nga mangin daku nga kadalag-an ang bakuna sang Moderna.
Kutob karon wala pa natuad sang Moderna kon pila ang balor sang bakuna kon ila nga ibaligya.
Karon pa lang ang Pfizer nagasiling na nga ibaligya nila ang bakuna sa balor nga 19.50 US dollar per dose.
Sa sini nga sitwasyon, sa umpisa pa lamang, matalupangdan na ang masami nila nga pagpahibalo sa tawo kon diin sila kutob. Luyag nila nga makaganyat sa mga tawo kag magtubong sa ila agud may pondo para sa tayuyon nga pagpanalawsaw sa pagtukib sang bakuna.
Indi lamang ang Amerika ang nagahatag sang pondo para sa nagatukib sang bakuna, kundi lakip man ang mga pungsod sa Europe.
Magluwas nga nagapaindis-indis ang mga pungsod nga makauna sa pagtukib sang bakuna, nagapaniguro pa gid sila nga makauna sa pag-agom sang bakuna paagi sa pagsuporta pinansyal sa sini nga mga nagapalawsaw.
Ginalauman na nga madamo sang investor ang magabuylog sa sini nga mga kompaniya sang bulong. Nagalantaw sila sang daku nga ginansya ilabi na kon magmadinalag-on ang bakuna nga ila natukiban kag kon maaprubahan na sang Food and Drug Administration sang Estados Unidos.
Maathag ang negosyo. Nagatamwa ang binilyon ka dolyar nga ila maganar sa sini nga pandemya.
Nagbun-ag sang madamo nga bilyunaryo sa kalibutan ang pandemya. Nagapanguna diri ang bag-o nga bilyunaryo nga French citizen nga si Stéphane Bancel, ang Chief Executive Officer sang Cambridge, Massachusetts-based Moderna. Nabatak ang stock sang Moderna sang masobra 103 percent rason sang pagbutyog sang iya manggad nga ginabulubanta naglab-ot sa 1.5 billion US dollar.
Nagasunod sa iya ang serial entrepreneur nga si Gustavo Denegri nga ang net worth nagsaka sang 32 percent ukon 1.1 billion US dollar, bangud man ini sa iya 45 percent nga stake sa Italian biotech outfit nga DiaSorin.
Madamo pa ang nagbilyunaryo bangud sa krisi dala sang covid-19. Kapin sa 10 ka bilyuraryo ang nagikan sa pito ka nagkatuhay nga pungsod kag duha lang diri ang mga Amerikano nga amo sanday Leonard Schleifer kag George Yancopoulos sang Tarrytown, New York sang pharmaceutical firm nga Regeneron.
Magluwas sa ila nga nakaangkon sang binilyon nga ganar bangud sa pandemya. May iban man nga nagbilyunaryo sa iban naman nga produkto kaangay sang facemask, gloves, personal protective equipment kag iban pa.
Sa nasiling na, tatlo lamang ka negosyo ang nagapatiyog sa kalibutan nga aton ginahulagan kag ini amo ang “arms and armament,” “cigarette and alcohol,” kag “drugs and pharmaceuticals.”
Napamatud-an man ang ginasiling nga ‘may kwarta sa basura’, kag sa karon nga sitwasyon, “may grasya sa pandemya.”
Kon may nagahibi bangud sa sitwasyon, may yara man sang nagayuhum bangud sa manggad nga ila naagom.(bertladera@gmail.com/PN)
