LABAY MAN AKON

[av_one_full first min_height=” vertical_alignment=” space=” custom_margin=” margin=’0px’ padding=’0px’ border=” border_color=” radius=’0px’ background_color=” src=” background_position=’top left’ background_repeat=’no-repeat’ animation=”]

[av_heading tag=’h3′ padding=’10’ heading=’Paskua sa bilangguan’ color=” style=’blockquote modern-quote’ custom_font=” size=” subheading_active=’subheading_below’ subheading_size=’15’ custom_class=”]
BY RUNJI ROCIO JAMOLO
[/av_heading]

[av_textblock size=” font_color=” color=”]
PANAHON para sa pamilya ang adlaw sang Paskua. Ini ang rason sang paghingagaw naton nga makapauli sa puluy-an nga nahamut-an. Bisan diin man kita nga lugar gindala sang kapalaran o aton mga kadalag-an, ang tagsa sa aton nagahingamo nga makaupod ang aton mga pinalangga. Gani ginabatas naton ang kabudlayon sang pagbyahe sa handum nga makakinasadya upod sa pamilya sa adlaw sang Paskua.

Apang indi tanan pareho sa aton ka suerte. May pamilya nga mapulian. May handa nga pagasaluhan.

Pareho na lang abi sa mga female inmates sang Iloilo City District Jail (ICDJ) nga yara sa compound sang Iloilo City Police Office. Nagahandum man kontani sila nga makaupod ang ila mga pamilya karon nga panahon sang Paskua. Bangud nga nahunong sila sa female dorm sang ICDJ, nagalaum na lang sila nga bisitahon man.

Si Ana (indi matuod niya nga ngalan) isa sa 180 ka female inmate sang ICDJ nagalaum nga bisitahon sang iya ugangan upod ang iya bata. Apang best effort na lang kon matabo kay tatlo ka tuig pa lang ang edad sang bata nga babaye ni Ana nga ginabatiti sang iya tigulang nga ugangan. Nagatulo ang luha sang diez y nueve (19) anyos nga iloy sa pagsugid sa akon nga gustuhon man niya nga makita ang iya bata karon nga Paskua, may pagpangduhaduha siya nga matabo bangud naglakalaka na ang iya “dalaw”. Siling nya, bangud indi na masarangan sang nagamasakit nga tigulang ang pagdala sang iya bata sa prisuhan, may panagupnup sya nga indi matuman ang iya handum nga makaupod ang iya bata. Ang tatlo ka tuig nga anak ni Ana gintugyan sa pag-inakup sang iya ugangan bangud ang iya ginapuyopuyo nga bana nahunong man sa ICDJ sa Ungka.

Ilo molomolo na si Ana sa temprano nga edad nga lima ka tuig. Tumandok sang Masbate si Ana kag didto na sya ginpadako sang iya lola. Bangud tuman ka hugot ang pagbantay sa iya sang iya lola kag mga tiya, nagpalayo siya sa ila. Temprano pa siya naglayaslayas kag sa edad nga kinse ka tuig (15) kag nagpuyo sya sa iya banabana sa sulod sang tatlo ka tuig kag sila ginbugayan sang isa ka bata nga babaye. Sang nagligad nga tuig, ang iya bana nadakup sa isa ka anti-drugs operation sa sulod sang isa ka lodging house. Ginkasuhan ang iya bana kag gindalahig man sya.

Daw kaaangay man kay Ana ang estorya ni Linda. Si Linda may tatlo ka anak nga nagaedad diez y seiz (16), katorse anyos (14) kag anum ka tuig (6) nga iya ginbilin sa iya iloy diri man sa syudad. Nadakpan ang iya bana nga nagbaligya sang illegal drugs sang ginsulud ang ila puluy-an sadtong 2010. Gilayon nga ginhunog sa ICDJ sa Ungka, Jaro ang iya bana kag dalahig man si Linda nga ginkiha sa sala nga “maintaining drug den”.

Tagsa ka semana ang tatlo ka anak ni Linda nagabisita sa iya. Ini na lang ang labing malapit nga kahigayunan nga magkit-anay sila nga magpamilya kag regular niya nga makamusta ang iya mga nagadako na nga mga bata. Nagahimulat sya nga makahimo sang madamo nga “beadworks” para makakita o makaganar bisan man lang pangsapisapi sa matag-adlaw nga kinahanglanon sang iya pamilya sa gua samtang nagahulat siya sang desisyon sang hukmanan.

Apang bangud tambak ang kaso sa korte, mayo na nga ma-schedule ang hearing sang ila kaso tagsa ka tatlo ka bulan. May mga kahigayunan nga ma-reset pa sa liwan nga petcha ang pagpamati sang kaso kontra sa ila.

Sa karon, posible mapalip-utan ang panahon sa pagbisita sa mga female inmates. Imbes nga bilog nga adlaw o taguri sa adlaw ang dalaw, ginpalip-ot na sa duha ka oras lang ang pagbisita. Indi tuman para makabulong sang kahidlaw sang iloy sa iya anak apang ini lang ang lihuk nga napensaran ni ICDJ Warden Imee Lopera para mahatagan man sang kahigayunan ang “dalaw” sang iban.

Nagsaka sang halos pilo ang kadamuon sang jail population karon kon ipaanggid sang nagligad nga tuig. Sang tuig 2015, sobra lang isa ka gatus (100)ang mga babaye nga yara sa female dorm. Karon nga bulan, nagdangat na sa 180 ang female inmates. Tuman ka gutok ang lima ka selda para sa ila. Mainit kon adlaw bangud sang dugang nga populasyon. Ang mga pamaypay kag electric fans kulang sa nagausbong nga body heat. Amo nga kinahanglan nila ang dugang nga electric fan bisan pa nga magakahulugan ini sang pagtaas sang electric consumption sang ICDJ.

Ang receiving area sa ICDJ gina-convert nga sleeping area kon gab-i. Kinahanglan nila ang mga mattress nga matulugan. Napanagupnupan ko nga kinahanglan nila kay ang mga karton sang food packs nga amon gindala, ila pa ginhawiran kay kuno ila gamiton nga hiligdaan.

Sang Deciembre 12, ang Iloilo City Hall Press Corps, ang talapuanan sang mga reporter nga naga-cover sang Iloilo City Hall nag-donate sang duha ka stand fan kag cuarenta (40) ka stacking chairs para sa ila. Magluwas sa electric fans nga pampakuha gin-ut, kinahanglan man nila ang pulungkuan. Sa masami, nagalumpagi sila sa salog sa mga pagpanghanas sa ila o kon ano pa nga lecture.

Ang tagsa ka female inmate may kaugalingon nga mga plastic containers sang biscuit nga ginataguan nila sang ila mga beads. Ini man ang serbe pulungkuan nila nga masakit sa buli kon dugay ang pungkuanay.

May 200 ka food packs nga ginhatag ang DSWD Regional Office 6 sa mga female inmate para sa ila paniaga pagkatapos sang malip-ot nga lecture kontra sa pagpamintas sa kababaenhan kag ila kabataan.

Ang balor napulo ka libo ka pesos nga gift certificates nga gin-donate sang SM, amon ginbakal sang duha ka electric fans kag 40 ka stacking chairs para sa ila samtang ang Philippine Red Cross nagpalab-ot man sang isa ka dako nga kaldero nga puno sang arroz caldo. (Ulayhon ko na lang dayon nga ginapasalamatan si City PIO Lucy Montealto Sinay sa pagpahulam sa amon sang ila salakyan sa paghakot sang amon mga ginpamaskua sa mga female inmates.)

Dalayawon ang responses sang tagsa namon ka kaupod sang ICHPC nga nag-usik gid sang ila panahon para matigayon namon nga mapalab-ot ang amon mga regalo, indi lang ugaling individual gifts kundi tingub nga regalo para sa tanan.

Tagsa ka “Pamaskua sa ICDJ” isa ka kahigayunan nga makapalab-ot sang maayong kabubut-on bisan sa aton nga kauturan nga nakalapas sang kasuguan.

Ang tagsa ka Paskua kahigayunan sa pagpasag-uli. Kahigayunan man ini sa pagpaubos. Sa likud sang mga madinuagon nga Christmas trees kag naga-igpat-igpat nga Christmas lights ukon magansal nga ambahanon Pamaskua, kabay nga aton makit-an ang mga tawo nga mas nagakinahanglan sang aton pag-ulikid agud sila mapaskuahan.

Tuod na, bisan pa ang mga nakasala o naglapas sa kasuguan, nagakaangay man sila sang aton pag-ulikid kag sang aton mga pangamuyo nga liwat ila malampuwasan ang Paskua nga malayo sa pamilya.

Malipayon nga Paskua sa tanan! Kabay nga mangin malinong apang masadya kag mahamungayaon ang tuig 2017 para sa aton tanan./PN
[/av_textblock]

[/av_one_full]