[av_one_full first min_height=” vertical_alignment=” space=” custom_margin=” margin=’0px’ padding=’0px’ border=” border_color=” radius=’0px’ background_color=” src=” background_position=’top left’ background_repeat=’no-repeat’ animation=”]
[av_heading heading=’Untat byahe’ tag=’h3′ style=’blockquote modern-quote’ size=” subheading_active=’subheading_below’ subheading_size=’15’ padding=’10’ color=” custom_font=”]
BY RUNJI JAMOLO
[/av_heading]
[av_textblock size=” font_color=’custom’ color=’#0a0a0a’]
Monday, February 27, 2017
[/av_textblock]
[av_textblock size=” font_color=’custom’ color=’#0a0a0a’]
UNTAT byahe subong nga adlaw diri sa Kabisay-an Nakatungdan. Pagsakdag ini sang mga tsuper kag operators sang pangpubliko nga mga salakyan diri sa aton sa nationwide transportation strike nga ipatuman nila halin las 6 sa aga tubtub las sinco sa gab-i.
Ginapahayag ni Edgar Salarda, pinuno sang Pinag-Isang Samahan ng mga Tsuper at Opereytors Nationwide (PISTON) Panay nga ini ang ila pamaagi sa pagtawag sang igtalupangod (attention) sang panguluhan sa pagbasura sang ginapanugyan nga pag-amat dula (phase out plan) sang mga daan na – kinse ka tuig kag pataas – nga mga public utility jeepneys (PUJs).
Ginapangatarungan pa ni Salarda nga ang phase-out plan sang gobierno magatublag sang pangabuhian sang mga jeepney operators kag drivers.
“Magutuman ang amon mga pamilya kon ipatuman ang pagdula sang mga daan nga PUJs,” pahayag pa ni Salarda.
***
Ginakilala naman sang panguluhan sang syudad ang kinamatarung sang hubon sang mga jeepney drivers kag operators sa pagpabutyag sang ila sentimiento. Ginapangayo lang sa ila nga himuon lang ang welga sa transportasyon sa Iloilo nga mangin matawhay kag malinong.
Ginpasikto sa ila ni Iloilo City Administrator Hernando Galvez nga may standby PUJs nga dapat available para makasabat sa emergency needs sang mga pumuluyo – kasubong sang kon may kinahanglan nga dal-on sa mga bululngan kag iban pa.
Nauna sini, ginmunuhan ni Mananabang Nando Galvez ang Presidente sang mga Liga ng mga Barangay nga manduan ang tanan nga mga punong barangay sa pagpagamit sang tanan nga mga patrol cars sa sini nga adlaw.
Sa press conference nga ginpatawag ni Galvez sa mga katapo sang Iloilo City Hall Press Corps sang late Friday afternoon (kasunod sang iya pagsapol sa mga Department Heads sa City Hall kag iban pa nga natungdan nga ahensya), iya ginsiling nga may handa na nga contingency plans ang syudad sa “Untat Byahe” karon nga adlaw nga ginalakipan sang mga pag-mobilize sang mga salakyan sang syudad, Iloilo City Police Office patrol cars ukon back-to-back, salakyan sang Fire Protection Bureau kag iban pa. Nakahanda man ang ambulansya sang Iloilo City Emergency Response (ICER) sa mga emergency calls.
Bangud ginsiling nga nuventa porsiento (90%) sang mga salakyan ang indi magbyahe, may designated pick-up points man para sa mga magakadto sa ila mga trabaho sini nga adlaw.
Ang pick-up points para sa libre sakay amo ang Mohon Terminal sa Villa; Tagbak Terminal sa Jaro; Breakthrough Restaurant sa Arevalo; Christ The King Memorial Park sa Ungka, Jaro; Terminal sa Hibau-an, Mandurriao; Terminal sa Baldoza, La Paz kag sa Barrio Obrero sa Lapuz.
Business as usual sa City Hall ugaling mangin lenient lang ang city administration sa mga field personnel nga indi na kinahanglan nga magpa-biometrics time-in pa sini nga adlaw sang “Untat Byahe.” (Samtang ginasulat ini, wala pa sang mga announcement ang city government sa suspension sang klase. Apang may iban na nga mga eskuelahan nga nagmatomato suspend sa klase agud malikawan ang huol sa mga estudyante kag ginhikanan).
***
Ginsiling ni Engr. Perfecto Yap Jr., presidente sang Association of Taxi Operators of Panay (ATOP), nga long overdue na ang phase-out plan sang mga PUJs nga gina-delay lang ang pagpatuman. Pero kinahanglan konsiderahon ang tanan nga anggulo sa pagpatuman sini nga plano kasubong abi sang pagsabat sang isyu bahin sa mga tsuper nga madulaan ang kabuhian o palangitan-an pananglit ipatuman.
Sang nagligad nga semana nga forum sang Environment Management Bureau (EMB) upod sa mga tsuper, ginhambahalan ang indi maayo nga kalidad sang hangin sa Metro Iloilo nga nagabulig sa pag-pollute sang kahanginan ang maitom nga aso nga ginabuga sang mga tambutso sang dilapidated nga mga salakyan.
Magluwas nga karagkarag na, “threat” pa sa safety sang mga pasahero kag mismo drivers sini, ang mga daan na nga mga PUJs indi na efficient.
“Operationwise, indi na wise pa nga ang salakyan ipasige pa sang byahe kon masobra na sang trece anyos (13 years) bangud high maintenance na,” pahayag pa ni Yap. “Kon honest lang ang mga operators, daw halus dira na lang nila ibubu ang ila kita. They are not earning. Ugaling bangud sang attitude nga panginmatyan tungod nga may adlaw-adlaw nga kuhaon (samtang todo gasto man sa maintenance), indi nila masarangan biyaan ang losing proposition.”
Pero gin-athag man ni Yap nga ang kon ano nga phase-out scheme dapat may kaangay nga suporta bangud madamo nga pamilya ang nagasalig sa kita sang mga tsuper. Dapat may options ang mga operator.
Bilang Airshed consultant, ginapanugyan ni ATOP President Yap ang pagpahamtang sang kooperatiba sang mga operators kag drivers para sa minibus ukon minivan type sang transportation system kasubong sang iya sang Tokyo kag sang Taipei nga kada sinco minuto ang gwa sang salakyan. Magakinahanglan man ini sang pagdumili sang pagpasulod sang mga provincial buses and jeeps sa mga dalanon sang syudad agud malubad ang decongestion issue.
***
Sa kasubong man nga forum, ginpahayag ni Dr. Mae Delmo sang Iloilo City Health Office (CHO) nga mataas ang kaso sang Upper Respiratory Infections sa syudad kag ang maitom nga aso sa mga tambutso naka-contribute sa paglala sang kaso.
Ang air pollution “threat to life.” Nagamasakit ang mga tawo, labi na ang masami yara sa higad dalan bangud sang ila exposure sa ginabuga sang mga salakyan, motorsiklo kag SUVs. Kon madamo na ang mahaklo nga carbon monoxide, mahimo na ini nga hilo kag nagapahaganhagan sang enerhiya sang isa ka tawo,” paathag ni Dr. Delmo.
Ang carbon monoxide hilo (toxic) nga kon magsimbug (mix) sa red blood cells sang tawo, nagahina ang iya kahimtangan. Pananglit nga mag-circulate ang carbon monoxide sa lawas, magahaganhagan ang iya energy sa brain, heart o muscles. Labi nga maapektohan ang mga tawo nga yara nagabaligya sa higad dalan, ang mga traffic enforcers kag iban pa.
Ang chronic exposure sa maitom nga buga sang aso sang gubaon nga salakyan possible man maka-contribute sa pag-develop sang leukemia. Sa mga may problema sa corazon, ang mga magahaklo sini mabudlayan sa pagginhawa labi na sa mga asthmatic.
***
May kinamatarung man ang mga tsuper kag operators sa pagwelga para mapalab-ot ang ila sentimiento. Importante nga may yara sila nga pagakitaan para sa ila pamilya. Pero kinahanglan man nga magbukas ang ila paino-ino sa wisdom sang ginapanugyan nga phase-out sang daan na nga mga salakyan. Afterall, ang indi safe nga aso kag ang karangkarag nga salakyan dako nga halit sa kabuhi sang tanan./PN
[/av_textblock]
[/av_one_full]
