SA PAGTANTYA (estimate) sang mga experto, ang paggamit sang fossil fuel (oil, natural gas, coal) sang mga pungsod pwede mapanubo tubtub 60% lang anay sa pag-abot sang 2040.
Ikumparar ini sa 85% sang paggamit pa sini sa subong, samtang amat-amat pa lang ginapatuman ang mga renewable energy projects gamit ang hydro, wind kag solar energy, katulad sang yara na sa Filipinas nga mga e-vehicles, e-bikes, digital gadgets, kag iban pa.
Syempre indi pa madale-dale dula ang paggamit sang fossil fuel kag kinahanglan anay ang isa ka “transition strategy” agud maseguro nga indi kita makadalin-as sa ginapadulungan naton nga bag-o nga pagpangabuhi nga wala na ining makahalalit sa kalibutan nga fossil fuel.
Ano bala ang aton prioridad sa ining “transition strategy” angot sa aton kaugalingon nga problema pa sa fossil fuel sa Filipinas?
Ano bala ang mayor naton anay unahon ukon ipaulihi sa pagdula? Ang oil, natural gas, ukon coal? Ngaa kag paano? Sandig bala sa availability pa sini sa karon ukon, samtang ginagamit, pwede bala mapa-improve pa anay, ukon indi, ang “efficiency” sini, meantime nga gakabuhi pa kita upod sa mahaliton nga greenhouse effect sang fossil fuel? Etcetera!
Ano naman ang mahimo naton sa posible nga kahalitan sang mataas gihapon nga init sang kalibutan (Global Warming) base sa aton na-eperyensyahan na naton, labi na gid sa sining nagligad nga mga bagyo katulad sang bagyo Odette kag Paeng?
Of course, samtang wala pa kita mabaton nga bulig sang mga manggaran nga mga pungsod para sa mga mas “vulnerable” nga mga pungsod, katulad sang Filipinas, nga ginpasalig sang COP27, nga patup-on pa ugaling, kon magtupa gid man, sa hiwaton nga COP28 sa United Arab Emirates sa 2023.
Daku nga kahalitan ang natuga sining mga bagyo sa kabuhi, pangabuhian kag infrastructura diri sa pungsod nga wala pa ma-experyensahan sang madamo sa ila bug-os nga kabuhi.
Dala gani sini ang malaparon kag madalom nga pagbaha, pagdugay sang pagtuyot (drought) pagkatapos sang tag-ulan, landslide kag mudslide halin sa napahuyang sang ulan nga bahin sang duta halin sa ibabaw, kag pati na ang mga linog nga pila sini tuga sang “drilling” para sa fossil fuel.
Kinaandan na ang pagduaw sa aton pungsod sang indi magkulang sa 20 ka bagyo kada tuig. Gani dapat preparahan ta na ini sa masunod nga tuig kay basi amo gihapon, kon indi sobra pa, ang maagoman naton sa indi pa mapunggan nga pagtaas sang init sang kalibutan.
Mayor diri ang pagtukod sang mga proyekto nga makaluas sing kabuhi, makahatag trabaho sa mga pumuluyo, makapaugwad sang pangabuhian nga mahimo kag mabuligan sang gobyerno kag pribado nga sector, kag iban pa.
Kinahanglan man naton ang pagtukod sang mas mabakod nga mga settlement houses sang aton mga informal settlers, evacuation centers, kag mga infra batok sa baha, landslide kag mudslide; na-train sing maayo nga mga disaster and rescue personnel, “laging handa” nga ayuda sa pagkaon kag kinahanglan sang mga evacuees, masaligan nga mga aviso; kag iban pa.
***
Samtang, kinahanglan ta man ma-ideyahan ang mga medyos posibles nga mapatahaw ang epekto sang paggamit sa iban pa nga mga paagi.
Katulad sang pagpasanyog ssng forest cover nga nagasuyop sang carbon dioxide nga 75% sini kalakip sa greenhouse gases (GHG) nga nagadugang painit sang kalibutan (Global Warming nga nagapalala sang klima.
Lakip na ang padayon nga “carbon capture” kag “carbon segregation” agud maibanan ang nagaluntad nga GHG sa atmospera.
Subong man ang pag-hybrid, ukon pag-upod sang pila ka energy sources, nga makapanubo sang produksyon sang GHG, pag-improve sang mga dalanon kag isratehiya sang transportasyon nga makapanubo sang paggamit sang fossil fuel, kag iban pa.
***
No doubt, importante gid nga matagaan na sing maabtik nga aksyon ining problema naton sa Climate Change, labi na gid kay pabalik-balik lang ang daku nga kahalitan sini sa aton kada tuig bisan pa sa 1.2o Celsius pa lang ang pagtaas sang init kalibutan sa karon.
Sa nasiling ta na gani, mayor diri ang pagtukod sang mga proyekto nga makaluas sing kabuhi, makahatag trabaho sa mga pumuluyo nga mahimo sang gobyerno kag mga negosyo, kag makapaugwad sang indibidwal nga pangabuhian nga may bulig man sang gobyerno kag sang pribado nga sektor.
Indi naton ini mahimo paagi sa tikal lang kag wala katapusan nga pangako, kundi sa maabitk nga pag-aksyon sa mga bagay nga mga hilimuon!
MERRY CHRISTMAS & A VERY HAPPY NEW YEAR sa tanan!/PN
