Mabungahon nga komunikasyon sa tunga sang DA, DTI kag sang mga mangunguma

MASUBO ang nadangatan sang mga na-harvest nga mga repolyo sang mga pumuluyo sa Benguet sining ulihi lang. Sa lugar nga mapuslan, ginpanghaboy na lang. Ngaa man?

Man, wala na sing may luyag magbakal sini kay may madamo na nga mga repolyo ang una nakasulod sa merkado sang manugsulod pa lang sila sa merkado sa National Capital Region ukon Metro Manila.

Kon may nagbakal man, para lang seguro taguon anay sa ref, ukon huluman sa tubig agud indi dale-dale malayong para sa sunod nga paggamit. Hambalon pa, sa manubo na ini kaayo nga presyo nga ginpierdihan pa!

Ang madamo nga nabilin nga indi na mabakal kag ginpanghaboy na lang sa higad dalan gin-medyosan na lang sang iban agud mapuslan bisan paano. Basi ginbahog na gid lang nila ang iban sini sa baboy.

Daw natingala ugaling ang Dept. of Agriculture. Sa matuod, siling sang DA, wala sang oversupply sing repolyo sa NCR. Kon nagnubo gid man ang presyo sini dira, ina tungod kay sala nga merkado ang gindal-an nila sang ila repolyo.

Tani, dugang sini, didto sa kaiping nga mga probinsya nga gapangita pa sang repolyo nga mabaligya nila sa maayo nga presyo.

Ti, ngaa wala kahibalo ining mga taga-Benguet nga luyag ibaligya ang ila repolyo sa NCR? Seguro kay wala sila sing kontak sa iban nga mga merkado agud mahibal-an kon diin nila ini dapat dalhon kag ibaligya. Nga pwede mahimo sang DA kag DTI sa ila obligasyon sa pagbulig sa mga mangunguma angot sa presyuhanay sang ila produkto!

Kag kon wala mahimo ini sang taga-Benguet nga luyag ibaligya ang ila repolyo sa NCR sa ila kaugalingon nga pagpanikasug, ina tungod wala man sila sang bagay nga mga impormasyon sa kon diin pa sila pwede magdala sang ila produkto para makakuha sang maayo nga presyo dira ikumparar sa NCR.

Ugaling kay daw wala man ginhimo ini sang DA, DTI kag kon ano pa nga ahensya sang gobyerno nga may kahilabtanan sa pagbulig sa sining mga nagauma sang repolyo.

In fact, pwede man nila makuha ini nga mga impormasyon paagi sa pag-coordinate sa Farm School on Air sang gobyerno agud mapalayag sa mga mangunnguma kada aga. Ugaling wala man nila seguro ginhimo ini kag indi na naton mabasol ang Farm School on Air.

Segurado man naton ugaling nga ini nga impormasyon sa presyo sang tig-una nga balaklon sang publiko makuha mismo sa mga nagakalain-lain nga mga merkado sa pungsod.

Sa siyudad sang Iloilo, may adlaw-adlaw nga pagpahibalo sa pwertahan sang ila public markets sang sining impormasyon sa publiko. Pwede ini magamit sining mga ahensya sang gobyerno i-relay sa mga mangunguma sa iban nga paagi katulad sang regular nga pag-relay sini sa ila mga asosasyon ukon kooperatiba.

Kon wala na gid sing matudlo nga maayo nga merkado sa ila ginabaligya, tani nahimuan man ini nila medyos agud mabakal ang iban sini sang mga local gov’t units (LGUs) nga gina-encourage sang kasuguan nga ginpapasar sadto ni  Senador Pangilinan.

***

In fact, ang ining klase sang impormasyon pwede man mahimo sang pareho nila nga asosasyon ukon grupo sang mga mangunguma sa tunga nila nga may gabay sang gobyerno nga experto sa marketing strategy.

Katulad lang sa ginahimo sang mga negosyante sang sarguelas sa Guimaras sa tunga nila sang mga negosyante sa Negros kon diin indi mayor nga produkto ang sarguelas.

Nahibal-an ko ini sing personal kay madugay man ang pagpuyo ko dira sadtong martial law era ni Marcos.

Sa tion nga himogasa ang pagbaligya sang sarguelas sa Iloilo City natural amat-amat man ganubo ang presyo sini, kag kon ang ila impormasyon sa tunga nila gasiling nga may maayo na ang presyo sa Negros dayon man nila dala sang kinaing nga sarguelas kag ibaligya didto. Ginahimo man nila ini para sa taga-Negros sa ila man mga negosyo nga pwede madala sa Iloilo.

Syempre mahimo man ini sang DA kag DTI kon gustuhon agud makabulig sa mga mangunguma naton sang ila produkto sa uma, indi bala?

***

In fact, kon mahibal-an na sang gobyerno ang mga presyo sa mga merkado, mahimuan na nila ini sang medyos agud mapatuman ang pagpa-istable sang presyo (stable pricing) sining mga produkto.

Kon matigayon ini, syempre daku ini nga bulig sa mga negosyante. Makapahapos ini sang ila pag-estimate sang ila gastos kag kita nga wala sing daku nga risgo sa ila negosyo. Makabulig man ini sa mga manugbakal kay ang “stable pricing” makapahapos man sa ila pag-budget sang ila galastuhon sa panimalay, indi bala?/PN