SO, YARA naman kita sa Modified GCQ, pila ka tikang panaog sa ECQ nga una naton ginhamtangan, nga natalana ipatuman naton sa Mayo 16.
Tungod sini, the more nga mag-amlig kita kay mas exposed na kita sa COVID-19. The more man nga kinahanglan naton ang mas masaligan nga “calculated risk”, ukon ang pagpaniguro sang aton tikang agud indi matiplang sining tuso nga virus sang COVID-19.
Paano naton mapatuman ang ining “calculated risk” agud mangin madinalag-on sa sunod ta nga mga tikang?
Sa karon may handa na kita nga mga armas. Galakip diri ang isolation, padayon nga contact tracing, border control, ang mandatory nga paggamit sang face mask sa publiko, kag padayon nga social distancing.
Kinahanglan ta man ang pagpabaskug sang aton ikaayong lawas, particular ang aton immune system, nga samtang wala pa sing vaccine maaway naton gihapon ang COVID-19 virus.
***
Kinahanglan man mahibal-an naton kon paano malikawan ang “severe” nga igu sang COVID-19 nga pwede naton ikamatay sa sining mas maluag-luag na nga panghulag.
Ang experyensya sang Wuhan, China, nagasiling nga “mild” lang ang igu sang mga 80 porsyento sang mga pumuluyo kag 20 porsyento ang “moderate” kag “severe”.
Apang, ina tungod indi gawa makadulot ang barang sang COVID-19 sa mga kabataan – edad 19 paidalom – kag tungod man sa maamligon nga pagtatap sang ikaayong lawas sa maayo nga pagkaon, eherhisyo kag positibo nga panan-aw sa kabuhi, kag ang maamligon man nga pagtatap sang mga ginabatyag.
Ini nga kamatuoran, nga ginapakita man sang mga kaso sa iban nga pungsod, indi naton mapaseguro ugaling sa kinaiya sang balatian nga COVID-19.
Sunu sa mga health experts, ang igu sang COVID-19 depende sa “viral load” ukon “infectious dose” nga mabaton sang aton lawas sa tion sang infection.
Meaning, mas madamo nga virus ang mabaton sang aton lawas, mas mataas man ang igu nga balatian pakadto sa “severe”; kag kon diutay man, mahuyang, ukon “mild”, lang ang igu.
Diri masulod ang paglikaw sa padayon nga “exposure”, sa diin kinahanglan sang aton mga health workers kag iban nga frontliners ang maayo nga pangamlig katulad sang masaligan (indi substandard ukon fake) nga mga Personal Protective Equipment.
Diri man masulod ang mas maayo nga pagpangamlig sang mga may compromised health conditions katulad sang diabetes, heart failure, high blood, kag kasubong nga ginabatyag.
***
Duha ka klase ang carrier sang COVID-19 virus – ang symptomatic, ukon gapakita sintoma, kag ang asymptomatic ukon wala nagapakita sang sintoma.
Well, madali naton ma-identify ang mga symptomatic tungod sang mga sintoma nga dala nila, nga makita sang mga surveillance team sang barangay nga may obligasyon sa pag-identify sa ila dira mismo sa ila mga lugar.
Nagagwa nga may problema kita sa mga asymptomatic, tungod gani wala sila nagapakita sang sintoma kag bisan ano nga ginabatyag.
Sa WHO-China Joint Mission Report on Coronavirus 2019, nga napetsahan Pebrero 16-24, 2020, wala ugaling ginsapak sini ang kaso sang mga asymptomatic.
Siling sini, sa Iningles: “(I)nfections by people with no symptoms were ‘relatively rare’ and did not appear to be driving transmission of the disease.”
Ang hangop ta sini nga malaka ang kaso sang asymptomatic sa China. Aba, kag wala sila nagapati nga aktibo ini sa pagpanglaton! Ina seguro kay “mild” lang ang igu nila tungod manubo man ang ila “viral load” ukon “infectious dose” nga indi bastante maka-infect gid sa ila kag sa iban.
Of course, posible lain man ang sitwasyon sa iban nga pungsod.
Sa report sang aton Dept. of Health, mga 80 porsyento ang “mild” cases sang COVID-19 sa Filipinas, nga tungod “mild” ang ila mga kaso, posible laban sini mga asymptomatic.
Tungod sini, indi gid man ini sila makatulublag gid, kag malikawan ini sila sa maayo nga paggamit lang sang face mask sa publiko.
In other words, ang matuod-tuod ta gid nga problema amo ang mga symptomatic kay posible diri nagahalin ang mga “severe” nga mga kaso.
Kon husto ang ginasiling sa aton sang mga researchers, malikawan ta ang mga “severe” nga igu paagi sa paglikaw sa mga pasyente nga may mga “severe” cases man, kag ang sobra nga exposure sa mga pasyente nga wala sing epektibo nga mga PPE kag kasubong nga proteksyon. (w_mateojr@yahoo.com/PN)
