KAANGAY sa nasaad na, magaabot ang delubyo nga wala ginalauman kag madamo sang tawo ang mahimo nga mapukan. Nasaksihan sang tanan ang kasupog kag kapintas sang bagyo Ompong nga nagwaswas sa bahin sang Luzon.
Apisar sang mga paandam kag pauna nga panugyan kag pagpahibalo gikan sa PAGASA kag nga ahensya sang gobyerno, madamo sa gihapon ang nabutang sa peligro kag suno sa National Disaster Risk Reduction and Management Council ukon NDRRMC may yara sang kapin sa 74 ka mga napatay kon sa diin 60 diri ang sa Cordillera Administrative Region ukon CAR, 10 sa Cagayan, duha sa Central Luzon, isa sa National Capital Region kag isa man sa Ilocos region.
Nangin sistema na naton ang magbantay sa lakat sang panahon, mag-aligmat sa nagapadulong nga bagyo, magpreparar ang mga lugar nga paga-iguon sang bagyo, kag maglantaw sa kon diin kag san-o magatupa sa duta. Kadungan sini ang magpangamuyo kag maghulat sa paglipas sang bagyo. Pagkatapos sini amo naman ang paghulag agud nga mahawanan ang mga nga dalan gikan sa mga duta ukon lunang bangud sa landslide ukon mga nagkalatumba nga puno sang kahoy ukon poste.
Pagtsekyar sa mga lugar agud makita ang sitwasyon, matumod ang mga nahalitan nga puluy-an kag pamilya, makita ang mga guba nga istruktura kag pananum kag obrahan sang report ang natuga nga kahalitan.
Gilayon nga ipalab-ot ang angay nga bulig sa mga nahalitan kag sa mga nahul-an ukon nadulaan sang kabuhi.
Sa simple nga pulong, hulaton ang bagyo, lantawon ang iya pagtupa kag isipon ang iya halit.
Matuod nga yara kita sa kaluoy sang bagyo, wala kita sang may mahimo kundi ang magpangamuyo nga magahina ini kag indi tanto makapanghalit sa aton.
Dapat magpaminsar na kita kon paano kita makalampuwas sa sini nga cycle ukon sistema. Indi naton malikawan ang bagyo, mangin mas makusog pa gid ang iban nga nagasunod kag ang aton panagang amo ang pagpabakod sa aton mga istruktura nga indi mapalid sang hangin, pagpabakod sang aton evacuation center, kag ang pagpamati sa mga otoridad nga magkadto sa luwas nga lugar agud nga wala sang may madulaan sang kabuhi.
Sa karon pa lang nagapaandam na naman ang Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration ukon PAGASA nga may yara sang apat tubtub lima pa ka bagyo nga lauman nga mas kaangay ang kusog sa bagyo Ompong., ilabi na sa ulihi nga tatlo ka bulan sang sini nga tuig.
Ginpahayag ni Esperanza Cayanan ang chief sang PAGASA weather division nga may average nga 20 ka bagyo nga masami nagasulod sa pungsod sa tagsa ka tuig kag may posibilidad nga may masunod pa sa bagyo Ompong sa Oktubre tubtub Disyembre sa sini nga tuig.
Masami nga naga-igu ang bagyo sa Southern Luzon, sa Visayas, ukon sa Northern Mindanao kon magsulod sa bulan sang Oktubre tubtub Disyembre kag kadamuan sini ang nagalabay sa kadutaan ukon nagatupa sa duta kag makabig nga mas makahalit.
Kinahanglanon naton nga magpakalig-on, magpaminsar kon paano mas mangin mapag-on agud nga kon kita ang malabayan sang bagyo, gamay lang ang aton iga-agunto. (bertladera@gmail.com/PN)
