MADAMO nga salamat Glenda sa imo matahum nga script nga ginbalay mo halin sa amon mga panugdaon nga mga kolumnista sa Hiligaynon sa Panay News, nga ginpagwa sa 40th Anniversary Issue mismo sa natuonan sini nga petsa sa Abril 7.
In fact bilib ako sa imo kay napakot mo ang bisan wala namon napabutyag sa amon huna-huna sa imo ginsulat nga feature story parti sa amon.
Pwede ka na gali masaligan sa pagsulat sang napalip-ut nga script para sa stage drama kag bisan gani sa pelikula! Pero indi man pagpatam-i kay basi gwa sina “based (lang ina) on a true story” nga indi na mabal-an ang matuod kag indi.
Congrats Glenda kag salamat sa matahum nga scriptwriting mo sang amon mga pahayag parti sa amon tunay nga balatyagon sa kon ano ka tam-is ang pulong nga Hiligaynon, kag kon ano ini ka-importante sa lubos nga paghangop sang mga pumuluyo sa luyag namon ipabutyag sa amon sinulatan.
***
Makamamatay ang balatian nga COVD-19, apang indi gid man makahaladlok ini.
Naga-rebelde gani ang madamo nga pumuluyo sa mga “lockdown” nga ginapatuman sang gobyerno sa madamo nga pungsod samtang nagasinggit “FREEDOM”.
Sunu sa World Health Organization (WHO), 82 ka porsyento (%) sang malatnan sang COVID-19 iguon lang sang “mild”, 15% may “severe” nga igu, kag 3% lang ang “critical”. Sa sini nga mga “critical” (3%) mga 2% ang nagakapatay.
Sa masami ugaling, ang “critical” nga mga pasyente halin sa mga senior citizen (60 anyos pataas) – lakip na ang mga linghod – nga may mabug-at nga ginabatyag katulad sang diabetes, heart failure, ukon high blood pressure kag ano pa, labi na gid kon co-occurring (comorbidity) ini sa iban nga balatian nga makapabug-at pa gid sang ginabatyag nga mapalala pa sang COVID-19.
Gani ang mga senior citizen, kag ang kasubong nila sing ginabatyag, yara sa priority list sang vaccination program upod, ukon sunod, sa mga health workers kag frontliners.
Tungod sini, importante nga ang magapabakuna sa ila may go-signal gid sang doktor kon bala bagay sila bakunahan ukon indi kay ang adverse effects, labi na gid kon may serious allergy nga pwede sang bakuna (vaccine) pukawon kag magdulot pa sang indi maayo nga resulta sa ila ikaayong lawas.
Ang risgo sang mga health workers kag mga frontliners bisan bataon pa kag may maayo nga ikaayong lawas, tungod ini sa ila masami nga pagka-expose sa COVID-19 virus nga makahatag sa ila sang “high viral load”, ukon mataas nga kargada sang virus, nga tungod sa ila kadamuon mangin mas masupog na sa pag-atake kag magpanghalit sa nagakalain-lain nga organs sang lawas sang biktima.
***
Kon ngaa ginapanugyan gid sang aton mga health authorities nga magpabakuna ang bisan ang kadam-an lang, ina tungod sa ginasiling nga “herd immunity” (at least 70%) nga maka-proteksyon na sang tanan nga pumuluyo.
Ini nga mga indi pwede mabakunahan nagalakip sang mga may peligroso nga kahimtangan kag ang may kasubong nga ginabatyag, kag ang mga kabataan (16 anyos panubo) nga tubtub karon wala pa sing ma-aprubhan nga bakuna para sa ila.
Sa nahibal-an na sang aton mga health authorities, ang mga kabataan “rarely”, ukon sa malaka, nga mapatyan tungod sa COVID-19.
Ina tungod ang mga kabataan, sunu sa sining mga health authorities, may mataas nga level sang antibodies sa ila naturalisa – mga lima ka pilu (5 times) sang mga adults – gani malayo sila, sa kabug-usan, sa mga kaso “critical”. Malaka man ang ila receptors sang COVID-19 virus.
Dugang pa dira ang mga na-develop nila nga mga immunity sa respiratory ailments, katulad sang flu, nga pwede contributory sa ila pag-away sa COVID-19, nga isa man ka respiratory disease.
Notwithstanding, ginahalungan man ang ila pagkahalubilo sa iban tungod sa masami mga asymptomatic (wala sintoma) ini sila nga pwede makapanglaton sang COVID-19./PN
