GINALAUMAN na naton nga amat-amat nga matingala ang mga pumuluyo sa barangay nga may ginapatigayon nga proyekto gikan sa National Task Force to End Local Communist Armed Conflict (NTF-ELCAC) kon ngaa nag-untat ang trabaho sa wala pa nahuman nga mga proyekto.
Sa masami, madamo sang espekulasyon ang tawo kon indi mahuman ang proyekto, kag isa sa nagapanguna nga ginasiling nila amo nga nadula ang pondo, may nagtukob nga bakunawa ukon may nagginansya naman sa proyekto.
Bangud sa pamangkot sang mga pumuluyo sa banwa sang Leon tuhoy sa naga-igod nga paghuman sang proyekto sa ila banwa, nagpanikasog si 2nd District Senior Board Member June Mondejar nga ipalab-ot ini sa igdulungog sang Provincial Board paagi sa privilege speech.
Gilayon nga gin-refer sa komitiba kag naghiwat sang committee hearing tuhoy diri agud nga mahibaluan ang mga rason kag mangin kahimtangan sang mga proyekto nga ginapatuman sang Iloilo Provincial Government gikan sa pondo sang NTF-ELCAC.
Naathagan, paagi sa Department of Interior and Local Government, nga kutob lang sa Deciembre 31, 2022 ang implementasyon sang mga proyekto kag ang pondo nga indi mausar dapat nga ibalik na sa national treasury ukon sa kaban sang gobyerno.
Nahibaluan nga may 165 ka proyekto para sa probinsya sang Iloilo kag ang kabug-usan nga pondo nagalab-ot sa kapin 720 million pesos. Partikular nga napainan sang sini nga mga proyekto amo ang apat ka banwa nga ginalakipan sang Igbaras, Tubungan, Leon kag Miagao.
May mga proyekto nga nasuguran apang wala natapos kag may nakatoka nga proyekto apang wala nasuguran.
Kapin sa 132 million pesos sa 720 million pesos nga pondo ang wala napatuman nga proyekto kag ini ang ibalik sa national government.
Kalabanan sa mga apektado nga proyekto amo ang mga vertical structures kasubong sang mga eskwelahan. Mabudlay magpasaka sang mga materyales sa mga mataas nga lugar ukon taklaron. May mga electification project man nga wala natigayon bangud sa paglabay sang bagyo Paeng sadto nga nagtuga sang daku nga kahalitan.
May mga proyekto sa isa ka lugar nga indi mahimo magdungan bangud kinahanglan nga paunahon ang nakauna kag patapuson antes makasugod ang isa ka proyekto, agud indi makasamulak sa proyekto. Wala man ini naantisipar ukon nakita sa implementasyon sang proyekto.
Nagapati ang komitiba nga balido ang mga rason kon ngaa wala natigayon kag may indi mahuman nga mga proyekto. Ginkompormehan man sang DILG ang mga rason kag nakita man nila ang pagpanikasog sang Iloilo Provincial Government nga matigayon ang mga proyekto.
Bangud sa sini nga sitwasyon, ginapangabay ni 4th District Board Member Rolando Distura sa mga Municipal Local Government Operartions Officer nga buligan nga ipaathag sa mga pumuluyo ang kahimtangan sang mga proyekto sa idalom sang National Task Force to End Local Communist Armed Conflict (NTF-ELCAC).
Dapat mahangpan sang pumuluyo nga wala ginkawat ang kwarta tungod wala natapos ang proyekto, kag agud nga indi na sila maghaum-haom kon sa diin nagkadto ang kwarta. Sa subong pa lang, dapat mahangpan nila ang proseso kag kon paano nagahulag ang gobyerno tuhoy diri.
Indi mahimo nga punggan ukon sayluhon ang pondo tungod nga nasaad ini sa General Appropriations Act kag kutob lang sa duha ka tuig ang implementasyon sang pondo para sa mga proyekto. Ang indi magamit nga pondo ukon wala nausar ang dapat ibalik sa national government.
Bangud sa kaathagan sa mangin kahimtangan sang mga proyekto, ilabi na ang wala natapos kag wala nasuguran, magahimo sang angay nga tikang ang Iloilo Provincial Government. Napalab-ot na sang gobernador ang sitwasyon sa national government, partikular na sa DILG.
Magakinahanglan ang Iloilo Provincial Government sang 132 million pesos agud nga makumpleto ang mga proyekyo nga wala nahuman.
Nagabukho ang mga katapo sang 14th Sangguniang Panlalawigan ng Iloilo nga magahimo sila sang resolution nga magahingyo sa national government nga liwat nga painan sang pondo ang mga wala natapos kag wala pa nasuguran nga mga proyekto sa idalom sang NTF-ELCAC agud nga mahuman. Dugang pa diri, hingyuon man kon masarangan sang local government unit nga sila na lang ang magapatuman sang mga proyekto nga natigana sa ila banwa.
Nagakanugon si Mondejar bangud nga ang katuyuan sang NTF-ELCAC projects amo nga maimprubar ang kahimtangan sang pagpangabuhi sang mga pumuluyo, mapalapit sa ila ang basic services kag facilities, kag maimprubar ang peace and order situation sa ila mga barangay.
Kon lantawon naton, may mga proyekto nga daw ginkapon, may mga health center nga wala sang atop ukon indi kumpleto kag indi man magamit ukon mapuslan.
Kinahanglan talupangdon sang national government ang ini nga kahimtangan kag mismo sang NTF-ELCAC agud nga mahibaluan kon ano ang ila disposisyon kag mangin suhestyon para indi mabitin ang mga proyekto nga nasuguran apang wala natapos kag ang ginalauman sang mga pumuluyo nga proyekto nga ila maangkon.
Kabay pa nga maaktuhan gilayon sang national government agud indi maggabok ang mga wala nahuman nga proyekto, kag agud indi malugaw-an ang mga tawo sa ila ginalauman nga proyekto. (bertladera@gmail.com/PN)
