MY FELICITOUS regards to YMCA Rizal Youth Leadership Training Institute (RYLTI) scholars/alumni sa ila paghiwat sang fellowship lunch/meeting sa isa ka otel diri sa siyudad sang Iloilo sang nagligad nga Enero 29.
Didto sanday Sally Sobrepeña Belicena (9th RYLTI) nga generous sponsor sang festive lunch, Aurora Alerta Lim (1st RYLTI), Rose Evaline Arandela Geroche (2nd RYLTI), Ludovico Losañes (17th RYLTI), Atty.Gene Original (12th RYLTI), Cynia Paguntalan Mirasol (12th RYLTI), kag Cecilia Ramirez Velez (12th RYLTI).
Sorry, wala kita maka-attend sadtong fellowship lunch/meeting sang Enero 29, although naka-attend kita sadtong Disyembre 5 upod si asawahon.
Sa yadtong fellowship/meeting sang Enero 29, wala man maka-attend sanday (Ret.) RTC Judge Pepito (6th RYLTI) kag Atty. Lorna Gellada (8th RYLTI) tungod sang urgent appointment. May ginkadtuan man nga importante si Atty. Lorna Laurea (12th RYLTI) upod sang iya sweet love nga si Atty. Boy Laurea, kag subong man si Angela Grinen Grio (8th RYLTI). Wala man si Rey Zamudio (13th RYLTI).
***
Sa karon, sunu sa mga climate authorities, agud lubos nga mangin madinalag-on ang away batok sa Climate Change, kinahanglan anay maseguro ang “peak time” kag dayon pag-“decline” sang global greenhouse gas (GHG) emissions sang tanan nga mga pungsod agud ma-achieve gid ang “tolerable” limit sang global temperature rise.
Kag sa madali nga tion (soon), kay ang global temperature ginatan-aw nga magataas pa, despite efforts, tubtub sa 2030 kag basi maglapaw pa gani sa “tolerable” nga pagtaas sa 1.5oC halin sa pre-industrial period (circa 1850).
Importante ini tungod galain-lain ang level sang GHG emission sang kada pungsod kag “peak” sang ila Nationally Determined Commitment, nga pwede maka-adversely affect sa mga kaingod nga mga pungsod kag sa global climate mismo.
Labi na gid sa bahin sang mga dalagku nga GHG emitters nga ang mataas nga GHG emissions may “far-reaching” nga epekto.
Ang Kyoto Protocol (created in 1997, ratified in 2005), kon diin nagpasakop ang 192 countries, nag-require, sing may legal binding nga commitment, sang mga developed kag industrial countries lang, agud mag-reduce sang ila GHG emissions by 5% halin sa 1990 level. Wala man ini ugaling sing determined time frame.
Sa pagsulod sang Paris Agreement (declared in 2015, signed on November 2, 2016), unlike sang Kyoto Protocol, tanan nga mga pungsod (196 nga katapo) required na sa pagpanubo sang ila indibidwal nga GHG emission sa 40%. Ugaling, unlike sa Kyoto Protocol, indi “legally binding” ang ining commitment sa pagpanubo sang ila global GHG emission.
Tungod sini, may option ang kada pungsod sa ila Nationally Determined Commitment (NDC) sa pagtalana sang Peak Time sang ila GHG emission halin 2021 tubtub 2030.
Ang problema dira ugaling kay samtang madali malab-ut sang mga magagmay nga mga pungsod ang ila “tolerable” limit sang GHG emission, indi ini madali-dali sang mga dalagku nga mga GHG emitters tungod sang ila malawakan nga emission kag mas mahinay nga “compliance rate” agud ma-reduce ang ila GHG emissions, combined ukon separately, sang 80% carbon dioxide (CO2) kag 20% non-CO2 emissions.
Ining dalagku nga GHG emitters ginapangunahan sang China, United States, India, EU 27, Russia, kag Brazil nga, together (32 ka pungsod) naga-consume sang 64.2% nga global fossil fuel kag 62.7% nga global GHG emission, nga sobra doble sangsa GHG emission sang 164 pa ka mga katapo.
Tungod sini, dapat gid nga mapadasig pa nila ang ila “compliance rate” agud malagas ang kinahanglan nga “tolerable” global GHG emission sa paggpanguna nila.
***
Meantime, madamo na nga mga pungsod, sunu sa report nga kuha sa World Resources Institute sadtong 2017, ang nakalab-ut na sa Peak Time sang ila GHG emissions.
Napulo’g siyam (19) ka mga pungsod na ang naka-peak sadtong 1990-2000 ( 21% sang global emission), 18% na sadtong 2000, 36% na sang 2010, 40% na sang naka-peak upod ang mga gapasalig tubtub 2020, kag may 60% na (57 ka mga pungsod) lakip ang gapasalig tubtub 2030. Ginalauman man ang lubos na nga mapanubo ang global GHG missions tubtub Zero Carbon status sa 2050.
***
Meantime, ginapatuman naman sang Paris Agreement, kag sang United Nations, ang mga MITIGATION kag ADAPTATION initiatives samtang sige gihapon ang disastrous impact sang Climate Change sa bug-os nga kalibutan.
Ang Climate Change Mitigation ga-involver sang pagpa-reduce ukon prevent sang GHG emissions tuga sang kahimuan sang tawo (human activities).
Ang Mitigation efforts ga-include sang transition sa renewable energy sources, enhancing energy efficiency, adopting regenerative agricultural practices, kag ang pag-protejer kag pag-restore sang kakahuyan (forests) kag sang critical nga kahimtangan sang ecosystem, sa kabug-usan.
Kay padayon pa ang disastrous impact sang Climate Change subong, kinahanglan na gid man ang Adaptation initiatives paagi sa pagkilala sa mga threats sang Climate Change sa tanan nga mga pungsod, labi na gid ang mas “vulnerable”.
Kag atubangon sing may lubos nga ikaalam kag ikasarang ining rising temperatures kag extreme weather events, kag ma-prioritze ang climate RESILIENCE EFFORTS agud ma-safeguard ang kabuhi kag livelihood sang mga pumuluyo kag sang ekonomiya sang pungsod./PN
