NAGAKAANGAY na nga talupangdon ang mga merkado sa syudad sang Iloilo kag ipatuman ang madugay na nga ginatuyo nga pag-imprubar sang mga ini agud nga mas makagalanyat para sa mga bumalakal.
Nagalipas na ang panahon. Sadto, ang merkado gid lamang ang lugar nga ginapadulungan agud makapamalaklon sang mga kinahanglanon para sa sulod sang puluy-an. Yara na ang tanan sa merkado kag nangin lugar ini sa pagtabuay sang magkakilala nga indi magkasilingan. Kaangay lang sang plaza ang merkado sadto.
Apang, ang mga tawo nga parokyano sa mga merkado ang naga-edad na, ang iban sa ila ang nagtaliwan na kabangdanan nga pila na lang ang nagapadulong sa merkado agud nga magpaninda. Ini ang rason kon ngaa naga-amat-amat gamay ang kita sang mga manugbaligya.
Samtang nagagamay na lang ang nagapaninda, apektado man ang benta sang nagabaligya.
Mas ginapili sang mga ulihing tubo nga magpamalaklon sa mga mall ukon sa mga dalagku nga grocery store bangud mas matinlo, mas kombenyente, mas komportable para sa ila.
Nagalain na ang manugbakal. Tuhay na ang ila luyag kaysa sa mga nauna nga henerasyon rason nga dapat magsunod sa pag-imprubar ang mga merkado.
Suno kay Jessica Hagedorn, “Adaptability is the simple secret of survival.” Kinahanglan sang mga market vendor nga magbaton sa mga pagbag-o, hakson ang tan-ay sang panahon, kag ibilin ang mga naandan nga wala na nagahatag sang pagtin-ad sa ila pagnegosyo.
Madamo sang indi luyag magsulod sa merkado bangud sa marigna ang imo ginapakan. Makahaklo ka sang magkatuhay nga baho. Tuman ka gahod, tuman ka gutok, mainit kon tag-init, kag nagatulo ang atop kon naga-ulan. Tanan nga ini ang kontra sang mga ulihing tubo rason nga sa mga mall sila nagakadto.
Madamo na sang mga matag-as nga building sa palibot sang syudad. Madamo na sang moderno nga mga lugar nga ginadugukan. Tanan nga ini simbolo sang pag-uswag kag bangud sini ginadayaw ang syudad sang Iloilo.
Apang, sa likod sang mga matahum nga lugar kag edipisyo, yara ang nawigit sa tabtaban nga mga merkado. Tion na nga batakon ang kahimtangan agud nga mas makagalanyat para sa tanan. Ipabilin ang iya ‘historical value’ samtang ginahikutar ang iya nga pagmoderno.
Lauman naton nga ini ang mangin direksayon sang syudad matapos nga gin-aprubahan sang Development Bank of the Philippines ukon DBP ang iya loan applicationnga 1.750 billion pesos agud gamiton para sa rehabilitasyon sang mga merkado.
Gamiton ang kantidad sa pagpakaayo sang mga merkado publiko sa mga distrito sang La Paz, Jaro, Mandurriao, kag Arevalo.
Mismo si Mayor Jerry Treñas ang indi na makaagwanta sa sitwasyon sang mga merkado bangud suni sa iya kalain na gid ang kahimtangan, nagadanaw sa sulod sang merkado, mabasa ang tiil sang nagapaninda kag madulom sa sulod.
Sa sini nga panahon nga ang tanan nagahatag sang prayoridad sa ikaayong-lawas, indi kita makalaum nga may maglusong sa danaw sa sulod sang merkado agud nga magpaninda, ukon magsakripisyo sa kainit kag kadulom agud nga makabakal. Mas pilion nila ang mabugnaw, masanag kag matinlo nga mga mall.
Kabahin lang ang mga natumod nga mga merkado sa 1.750 billion pesos nga loan gikan sa DBP bangud ang bahin sini ang gamiton man sa pagtukod sang Iloilo City Hospital.
Magluwas sa pagkaayo sang mga merkado, magatukod man ang syudad sang pito ka panalgan nga parking building sa luyo sang city hall.
Aton lang ginapangabay nga hatagan sang prayoridad ang mga merkado bangud madamo na sang mga syudad kag mga banwa sa pungsod ang mas nakauna sa pag-imprubar sang ila mga merkado.
Magluwas sa pagpakaayo sang mga merkado dapat ligwaton na ang sistema sang pagdumala kag pagginawi.
Bisan ano pa ka kay-o sang merkado, magapabilin ini nga mahigko kon damak ang nagagawi. May obligasyon ang kada isa nga ipabilin ang katinlo kag katahum sang merkado.
Dapat bag-uhon ang sistema kaangay sa pagpamalaklon sa mall. Desinyuhan sang maayo, kalagingon ang mga pwesto, kag dapat nagaganar sang husto ang merkado gikan sa arkabala sang mga nagabaligya kag dumilian ang pagbaligya sa gwa sang merkado agud mangin patas sa tanan nga nagahimakas nga mga manugbaligya.
Kadungan sa pagkay-o sa mga merkado, dapat kay-uhon man ang sistema kag bangud mangin wala sang pulos ang pag-imprubar sang istruktura kon dunot ang pagsinarayo sang mga nagagawi nga mga tawo sa sulod sang merkado.
Kon indi man matupungan ang mga mall sa iya mahatag nga kakombenyente sa mga bumalakal, importante nga mangin altrnatibo ang mga merkado nga may halos kaangay nga matan-ay nga kakomportable agud nga mabuligan ang mga magagmay nga negosyante nga nagapangabuhi sa mga merkado.(bertladera@gmail.com/PN)
