NASAKSIHAN na naton ang resulta matapos nga ginhalugan ang sitwasyon bilang pagakomodar sa okasyon kag agud nga makabawi ang negosyo.
Nag-umpisa ang tanan sang ginkakas ang plastic barrier sa mga pampasahero nga salakyan. May yara sang sikolohikal nga epekto sa mga pasahero ang pagkakas sang plastic barrier kag nagpati ang iban nga pwede na nga ipaduhol sa kaangay nga pasahero ang ila plete.
May mga pasahero nga naga-insister nga iduhol ang ila plete didto sa driver bangud pwede na ang duhol bangud wala na plastic barrier. Ang matuod sini nga ginkakas lang ang plastic barrier bilang sabat sa reklamo sang iban kag sa argumento nga wala sang pamatuod sa siyensya nga makatapna ini sang paglapta sang virus apang makapasiguro ini sang social distancing.
Ginhaum sang iban nga komo wala na sang plastic barrier wala naman sang virus. Bangud sa sini nga pagpati nangin kampante ang mga pasahero.
Bisan yara pa kita gihapon sa panahon sang pandemya apang nalipat ang kadamuan sa aton sang nag-umpisa sadto ang pagpamalaklon para sa paskwa kag bag-ong tuig. Kon lantawon mo ang sitwasyon, sa calle real man ukon sa mga grocery store kag mga mall, daw kaangay lang nga wala sang pamahog ang COVID-19.
Naghingagaw ang tanan nga makabakal sang ila kinahanglanon. Ginsulay ang risgo, nagpanigal-ot sa mga dalanon, nagsumalang sa madamo nga tawo, nag-agwanta sa malawig nga pila. Naghingamo nga makwa ang luyag nga wala na naminsar kon ano ang madangatan kag mangin resulta pagkatapos sini tanan.
Sang gintugtan ang pagbukas sang mga balay-ilimnan, madamo man ang nabuyo. Bangud sa kahilidlaw nga makalagaw liwat kon gab-i kag makainom upod sa mga grupo, makaistorya kag maka-bonding, nangin lyabe ini sang risgo kaangay sang nagluntad nga mga gamo, paglapas sa gintugtan nga kapasidad, indi masunod nga social distancing kag iban pa.
Ang tanan nga sitwasyon nga ginpangtumod naton naghatag sang sikolohikal nga epekto sa paminsaron sang tanan nga wala na sang COVID-19. Indi man malipod sa tanan nga kon mamangkot ka ukon mamati ka sa mga ginahambal sang tawo, ginasiling nila nga wala na ang covid-19. Bangud nga ginhalugan ang tanan, nakagwa sa tagsa ka puluy-an kag nag-akto kaangay sa panahon nga wala pa sang pandemya, nabuyo ang pumuluyo kag ginpapati ang kaugalingon nga wala na sang risgo.
Kon nagsaka man liwat ang numero sang mga nalatnan sang COVID-19, bangud ini sa aton Filipino trait nga ‘bahala na’ nga ginatugyan na lang naton kon ano gid man ang matabu kag batunon na lang kon ano gid man ang mangin konsekwensya.
Indi kita makabiya sa sitwasyon kon indi kita mag-adoptar kag mag-akto suno sa ginapangayo sang sirkumstansya. Ginasiling nga indi na kita makabalik sa normal ukon naandan nga gawi bangud ang panahon nagamandu nga dapat atubangon naton ang new normal nga ginatawag ukon ang aton mga gawi may pagbag-o na kag nagasibu na sa sitwasyon nga nagapangapin batok sa pandemya.
Panahon na nga dapat makamarasmas ang tanan nga ang kinaandan nga gawi, tradisyon, kag mga matag-adlaw nga hilikuton ang indi na magsibu sa subong nga sitwasyon.
Pila na ka religious events ang wala natigayon bangud sa risgo. Indi makasagang ang mga relihiyoso ukon ang simbahan sa peligro nga madamo ang malatnan sang virus gikan sa paghiwat sang tuigan nga mga hilikuton. Mismo ang simbahan ang nagapanimuron bangud wala sila sang mahimo sa risgo sang pandemya.
Madamo pa sang religious kag cultural events ang indi matigayon sa kinaandan nga paghiwat sini, magluwas lamang sa pamaagi sang social media. Indi naton mapilit ukon maduso nga hiwaton sa kinaandan ang mga aktibidades bangud sa masami yara ang pamahog sang COVID-19.
Dapat amat-amaton na naton pahangop sa mga tawo nga kalimtan na ang nagliligad kag atubangon ang bag-o nga sitwasyon. Wala na sang dapat balikan bangud naputos na yadto sang risgo sang pandemya. Wala na sang dapat kanugunan bangud peligro lang ang madangatan. Ang tanan sadto mangin kabahin na lamang sang handumanan. Dapat mag-adjust na kita sa dikta sang panahon agud nga makalikaw kita sa mas hugot nga patakaran nga ginapatuman sang gobyerno.
Kinahanglan naton nga ipaathag kag edukaron ang tanan agud nga ila mahangpan nga indi na mahimo nga ibalik ang nakalipas kag mangin kabahin na lamang yadto sang mga handumanan.
Atubangon naton ang hangkat sang panahon nga may kapag-on, indi kita magpaanod bangud posible kita nga malunod.
Pangitaan na naton sang paagi kon paano matigayon ang aton mga hilikuton nga tuhay sa kinaandan kag malayo sa risgo sang pandemya.
Indi kita dapat mabuyo agud nga indi kita mabutang sa peligro. (bertladera@gmail.com/PN)
