NAKAPOKUS ang atensyon sang tanan sa kon paano mapapas ang kadamuon sang kaso sang COVID-19. Luyag naton nga mapanas na ang problema paagi sa padihot nga makapugong sa paglaton sang virus.
Nagakadapat nga ipadayon ang adbokasiya batok sa COVID-19 apang indi man naton pagkalipatan nga may iban pa nga kabalaka sa kabuhi nga dapat hatagan sang atensyon bangud nga kon pabay-an, mangin mitsa ini sa pag-ibwal sang mas makatulublag nga problema sa ikaayong-lawas.
Nagapasimple lang kita diri sa Western Visayas apang nagapang-apat kita sa may pinakadamo nga kaso sang Human Immunodeficiency Virus ukon HIV sa sini nga tuig suno sa datus sang Department of Health.
Nagapanguna ang National Capital Region kag nagapangaduha ang Region 3.
Ginpahayag ni Adrian Ramos, ang HIV coordinator sang DOH-6, nga bisan pa ang Western Visayas nagpanguna sa mga top-ranking regions apang mas gamay ang kadamuon sang kaso sang HIV sa sini nga ikumparar sa tinalikdan nga tuig.
Ginsiling sini nga ang madamo nga bag-o nga HIV positive cases nabalhag sa bulan sang Setyembre nga may 234 bangud sa mass screening nga ginhiwat ang DOH-6.
Umpisa Enero tubtub Setyembre sa sini nga tuig, nakabalhag ang rehiyon sang 458 ka kaso sang HIV ukon -24.6 percent nga mas manubo sa 608 ka kaso sa kaangay nga period sang nagligad nga tuig.
Nagapanguna ang Iloilo City sa may pinakadamo nga HIV infections sa sini nga tuig. Nagasunod ang Iloilo province kag ang Negros Occidental, Bacolod City, Capiz, Aklan, Antique, kag Guimaras.
Sa 458 ka kaso, kapin sa 437 ukon 9 percent mga lalaki samtang 21 ukon 5 percent mga babaye.
Matuod nga mas gamay ang kaso sa sini nga tuig apang dapat naton konsiderahon ang sitwasyon dala sang pandemya kon sa diin wala masyado sang hulag ang mga tawo bangud sa ginapatuman nga community quarantine.
Masiling naton nga naapektuhan ang pagkalagawan sang tawo rason nga ang iya pagkasutil ang napunggan man kag nagmantenir na lang sa iya kahimtangan.
Kon aton gid padalman ang sitwasyon santu sa datus nga aton nabungat gikan sa DOH, masiling naton nga posible nagmanton na ang kadamuan sa ila responsibilidad kag na-edukar na sa risgo nga ila ginapangatubang. Nagtulod sa iban ang pagkabalaka sa ila isig-kapareho rason nga nagpa-test agud mahibaluan ang ila kahimtangan. Ang ila pagpaidalom sa test nagahatag higayon nga madugangan ang numero sang kaso. Higayon man ini nga matumod sang mga otoridad kon sin-o ang angay nga tutukan kag hatagan sang atensyon kag alagaran sang lubos.
Bentaha kon mahibaluan sang isa ka tawo ang iya sitwasyon agud maka-adjust siya sa dapat niya nga himuon kag agud nga magiyahan kag mabuligan siya sang ahensya sang gobyerno.
Kon basehan ang numero nga nagadamo ang kaso, makasiling ang iban nga nagalala ang sitwasyon. Apang, makabig lamang nga malala kon wala sang may ginatan-ay nga solusyon sa sini nga problema.
Ang dapat lang nga bantayan sa karon amo ang social media nga nangin palaagyan sa kon paano sila makaambit sang hingalit nga kalipay. Bisan bag-o lang nagkilalahay, kabus pa sa ihibalo sa kon sin-o ang kada isa, apang bangud nga nagahangpanay kag nagsibu sa isa lang ka tinutuyo rason nga nagkitaay kag nagsalo sa kalipay.
Kon sadto yara ang mga sex workers sa kilid sang dalan, malabayan sa kagab-ihon ukon kaagahon, subong mahimo na sila nga matransaksyon paagi sa Facebook ukon sa cellphone.
Mas madamo sang sini nga sahi, ilabi na sang male to male sex, ang masalapuan sa Twitter, diri man sila masami nagahiwat sang ila transaksyon.
Nangin mahapos na para sa tanan ang komunikasyon, madali ang magtalana sang oras kag lugar kon sa diin magakitaay kag may iban nga nagahulat na lang sa ila condo unit.
Kon mahapos ang transaksyon, mangin mahapos man ang paglaton. Gani sa tunga sini, dapat may proteksyon. Ang kada isa dapat manigurado agud wala sang may maghinulsol sa ila maagom ngab premyo.
Ginapresentar naton ini nga ideya bangud kahibalo kita nga may nagalikom lamang apang yara na nasi-ud sa sini nga sistema.
Ginahimo nga palangabuhian paagi sa pagpagamit sang ila kaugalingon. May nagatan-ay sang masahe apang may yara sang unay nga “grand finale.”
Diri kita mag-aligmat, diri ang posible kabangdan sang mas nga pagsaka sang kaso sang HIV sa rehiyon. Ipadayon naton ang adbokasiya kag pagpalapnag sang impormasyon. Indi kita mag-untat sa pagpahanumdom agud nga mangin responsable ang kada isa sa ila mangin pagabuhaton. (bertladera@gmail.com/PN)
