NAGAKURIIT na ang mga mangunguma sa ila sitwasyon bangud sa tuman ka mahal nga bili sang isa ka sako sang abono.
Ang ila hibubun-ot tuhoy sa ila kahimtangan ang wala nakaluwas sa maanting nga dulunggan sang kaangay nila nga mangunguma nga tiglawas sang mga pumuluyo sang tercer distrito sa Sangguniang Panlalawigan ng Iloilo.
Gilayon nga ginbitbit ni 3rd District Board Member Matt Palabrica ang ila kawsa kag ginpalab-ot sa provincial board ang ila kahimtangan.
Indi malipod nga kadamuan sa mga katapo sang 13th Iloilo SP mga mangunguma, naga-ulikid sa mga mangunguma kag may kabalaka sa mga mangunguma kabangdanan nga ila ginhatagan sang ligwa nga mabatian kag mapalayag ang privilege speech kag gin-updan nila ang tatlo ka resolution nga nagakabagay nga makalab-ot sa mga natungdan.
Nahibaluan nga ang privilege speech may tigulo “Local Rice Vis-A-Vis Rising Cost of Fertilizers.”
Angot sini, gin-aprubahan kag bug-os nga katapo sang 13th Iloilo sa 121st Regular Session ang tatlo ka resolution nga iya ginduso nga ginalakipan sang mga masunod:
1. Hingyuon si Presidente Rodrigo Duterte kag Agriculture Secretary William Dar nga mag-intervene sa nagasaka nga presyo sang abono;
2. Hingyuon ang Department of Agriculture – Regional Field Office 6 kag Iloilo Provincial Agriculture Office nga maghiwat sang regular nga pagtuon sa mas nauyunan nga baridad sang bugas sang mga mangunguma kag mga konsumidor; kag,
3. Hingyuon ang gobernador nga hatagan sang instruksyon ang Provincial Agriculture Office nga gilayon nga maglunsar sang comprehensive multi-year rice development program para sa probinsya sang Iloilo.
Ginpahayag ni Palabrica nga iya ginduso ang resolution nga nagahingyo kay Presidente Rodrigo Duterte kag Agriculture Secretary William Dar nga pasilabtan ang nagasaka nga bili sang abono sa pungsod bangud sa tuman ka mahal nga presyo sini.
Sang naligad nga tuig 2020, nagabalor sang 980 pesos ang balor sang 50-kilos nga sako sang urea apang sang nagligad nga semana nagsaka na ini sa 2,300 pesos kag sang sini lang nga Disyembre 2021 wala na sang stock ang 21-0-0 ukon ammonium sulfate kag 25-0-0 ukon ammonium chloride nga kon sayuron ginatago ini kag sang ginpagwa na sa sini nga Enero nangin doble ukon triple na ang presyo.
Base sa Western Visayas’ Fertilizer Price Report sa ika-apat nga semana sang Enero 2022 sang Departmernt of Agriculture 6 nga nabalhag sa ila Facebook page, makita diri nga ang presyo sang urea granular sa Iloilo yara sa 2,350 pesos per bag; 2,706 pesos sa Aklan; 2,548.85 pesos sa Antique; 2,393 pesos sa Capiz; kag, 1,607 pesos sa Guimaras ukon ang regional prce sini yara sa 2,486.90 pesos per bag.
Ginpahayag sini nga ang ini nga problema nagakinahanglan sang presidential intervention kag ini ang rason kon ngaa ginduso sa resolution nga hingyuon si Presidente Rodrigo Duterte kon pwede nga magpatunga sa sini nga problema.
Nabasahan man sini sa balita nga ginpirmahan sang presidente ang kasuguan nga nagahatag sang subsidy sa mga rice farmer nga may duha ka ektarya kag panubo nga ginauma, apang wala pa nahibaluan ang kantidad kag wala nalakip diri ang mga nagatanum sang iban nga produkto bangud rice farmer lang ang makabenepisyo.
Ginbungat sini nga ang pagmahal sang bili sang abono ang indi lang problema sang rice farmer kundi lakip man sang mga nagatanum sang ulutanon, sang mais, ukon sang tubo.
Nadumduman sini sadtong nagabutho pa siya sa kolehiyo nga ang pungsod may kaugalingon na nga Philippine Phosphate Fertilizer Corporation ukon PhilPhos nga isa ka fertilizer company nga nabase sa Makati, Metro Manila. Ang PhilPhos gintukod sadtong Hunyo 6, 1980 sang National Development Company nga isa ka corporate investment arm sang Philippine government.
Ginkatingala sini ang pagkadula sang PhilPhos kag nagresulta ini sa pag-import sang pungsod sang anuman nga sahi sang abono gikan sa luwas nga kon magsaka ang iya bili wala kita sang mahimo magluwas lang kon may yara kita sang kaugalingon nga produkto.
Sa iban nga pungsod ang mga mangunguma gina-subsidize apang diri sa aton ‘they have to survive on their own’ kag tion na nga balikdon sang national government ang kahimtangan sang mga mangunguma ilabi na nga gamay ang ginpain nga pondo gikan sa national budget.
Nagapati si Palabrica nga maapektuhan ang production output sang mga mangunguma sa pagmahal sang bili sang abono sa merkado.
Suno sa iya nga mabudlay nga maaguman ang self-sufficiency nga ginatawag kon indi na makasarang ang mangunguma sa pagbakal sang iya kinahanglanon para sa mas madamo nga patubas, kaangay sang palay kag iban pa nga tanum.
Kon mahal na ang bili sang abono, posible nga tunga sa sako na lang ang baklon sang mangunguma imbis nga isa ka sako kag ang lauman nga patubas ang halos katunga man sa ginalantaw kuntani nga produksyon.
Maagom lamang naton ang kahimtangan nga mangin bastante sa bugas kon indi kita magsalig sang aton kinahanglanon sa panguma sa iban nga pungsod.
Dapat may kaugalingon kita nga nga pabrika sang abono agud nga indi kita lubos nga matublag sa hulag sang presyo sini sa merkado ukon sa world market.
Kinahanglan na naton nga seryosuhon ang aton adbokasiya sa panguma paagi sa pagsabat sa angay nga kabalaka kag solusyon sa ginapangatubang nga problema.
Anhon naton ang ginadayaw nga kauswagan kon wala kita sang masukob nga bugas sa aton talagbasan?
Indi naton pagpalukduhon sang abono ang mga mangunguma. Indi naton sila pagpakapuyan ukon pabay-an agud indi kita mawad-an sang kalan-on sa matag-adlaw nga tanan. (bertladera@gmail.com/PN)
