NAGA-ISIP na ang kadamuan sang nabilin nga oras kag ginutlo sang panahon agud nga sug-alawon ang pagsulod sang bag-ong tuig.
Kinaandan ini nga ginahimo sang halos kadamuan nga pungsod nga ang kultura kag pagpati ang nakasentro sa sini nga selebrasyon. Magkatuhay man ang sahi sang pagselebrar sa kada kultura apang ang kalipay kag kasadya kaupod ang paglaum nga dala sang nagapasulod nga bag-ong tuig ang indi matakus sa balatyagon sang kada isa ka persona.
Nagasandig ang kadamuan sa Gregorian kag Julian calendar sa pagselebrar sa bag-ong tuig nga isa sa pinakatigulang na nga ginasaulog. Makapila ka beses na nga nagligwat ang husto nga petsa kag sahi sang pagselebrar sa nakalipas nga mga panahon.
Nag-umpisa ini linibo na ka tuig sa panahon sang Babylon. Madamo sang mga kultura ang naggamit sa cycle sang bulan kag adlaw sa pagdesider sa una nga adlaw sang tuig.
Makabig nga selebrasyon ini sang mga pagano nga nagaselebrar sa cycle sang kalibutan. Naglipas ang panahon kag sadtong ika-20 nga siglo ang mga Romano nga katoliko naghimo man sang selebrasyon bilang piyesta sa pagpasidungog kay Maria nga Iloy sang Diyos.
Nangin selebrasyon ini sang kada pungsod, sang mga kaantanan sa kada isa, kag naglabaw kaysa sa religious celebration.
Nagasaulog kita nga mga Filipino nga wala na nagapamangkot kon sa diin ini gikan nga sahi sang selebrasyon, ginsunod naton ang mga naandan na nga ginahimo. Nagmuklat kita sa sini nga tradisyon kag nagsunod kita nga wala na nagpadalom ukon nagpadalom paagi sa pagpamangkot sa mga sirkumstansya ukon maragtas sang sini nga hilikuton.
Matuod nga nagadala sang kalipay kag paglaum ang pagbag-o sang tuig. Apang, kon padalman naton, kita man lang ang nagdesignar sa kalendaryo kag kita man ang nagsiling nga nagabag-o na ang tuig. Mismo ang kalibutan nga aton ginatungtungan ang wala sang ihibalo ukon ideya sa aton ginahimo. Bisan ang mga sapat ang nagakatingala sa ginabuhat sang mga tawo sa ila palibot.
Kaangay ini sa ginasiling nga ‘imo luto, imo timo’ bangud nga ang tanan ginbuhat sang tawo, ginpalaton sa iban kag ginpasa sa kada henerasyon kag ginapadayon ang selebrasyon.
Sa nakalipas nga 4.5 ka bilyon ka tuig nga ginasiling amo ang paghurma sang sini nga kalibutan kag sa nakalipas nga masobra duha ka libo ka tuig ang pag-umpisa sang relihiyon, wala sang may makapat-ud kon ano ang husto nga petsa kag kon san-o nagabag-o ang tuig rason nga nag-obra sang kalendaryo base sa cycle sang kalibutan nga nagasandig sa paglantaw sa bulan kag adlaw, gintun-an, ginsugtan kag gingamit tubtub sa sini nga panahon.
Nahigot kita sa tradisyon sa pagsug-alaw sang bag-ong tuig nga nagatuga man sang kasubo sa indi makasarang sa ka buhaha sang sahi sang pagsaulog. Madamo ang wala sang handa nga pagkaon sa ibabaw sang ila lamesa kag ang iban ang wala gid sang lamesa.
Ini ang rason nga luyag naton mapahangop sa tanan nga indi man kinahanglan ang garboso nga selebrasyon. Indi kinahanglan nga dagaya ang pagkaon nga nahumlad sa lamesa. Dapat sini nga hangpon nga mas importante ang pagtililipon kag magkaupod ang maghimata sa sini nga selebrasyon agud nga mas mapalapit kag mas mapabakod ang kaantanan sang kada katapo sang pamilya.
Wala nasandig sa litson, sa keyk, sa salad, kag sa prutas ang pagsug-alaw sa bag-ong tuig. Higayon lang ini, base sa tradisyon, agud nga liwat nga maghugpong. Tandaan nga bisan ang kalibutan wala nakahibalo tuhoy sa ginatamdan naton nga kalendaryo.
Nagapadayon ang tuig. Nagalipas ang panahon. Yara sa aton ang paghatag sang balor sa sini nga tion. Yara sa kada isa kon luyag niya nga magtamba-tamba sa kalipay ukon magpakalumos sa kasubo. Yara sa isa ka tawo ang paghimo sang desisyon kag wala sang labot ukon ihibalo ang okasyon.
Sa nasiling ko na, wala sang may mahimo ang 13 fruits nga imo ginahanda para sa pagsulod sang swerte bangud mismo ang prutas maabtan sang demalas kag madunot sa higad kon indi pagtaupangdon.
May mga tradisyon kita kag mga pagpati nga wala sang kapuslanan, wala sang epekto sa pangabuhi kag wala sang kahulugan para sa aton kabuhi. Nagsunod kita sa pagpati sang iban, naganyat kita sa ila sahi sang pagselebrar apang wala naton ginatungkad kon ano ang kahulugan kag epekto sini sa aton kabuhi.
Indi ko luyag nga punggan ang sahi sang selebrasyon nga ginahimo sang kada isa. Luyag ko lang nga pukawon ang tanan sa garboso naton nga lihok. Daku ang aton ginagasto sa paghanda bangud naila kita sa iban nga panimalay nga madamo sang pagkaon ang ila lamesa. Pagkatapos sang selebrasyon, madamo sang pagkaon ang nagakapan-on, nasum-uran ka na bangud sa kada adlaw amo lang gihapon nga pagkaon ang imo makita.
Ginagastuhan naton ang pagsulod sang tuig nga wala man mismo nakahibalo sa sini nga selebrasyon, ang bag-ong tuig nga wala man nagakaon, ang bag-ong tuig nga kita lang ang nagapati nga nagabag-o.
Tubtub san-o kita magasaulog nga nagapiyong? Tubtub san-o kita magahanda sang pagkaon nga may kahisa sa iban nga panimalay? Tubtub san-o kita maggasto sang daku agud nga makapabugal sang aton handa labaw sa iban?
Tubtub san-o kita nga mangin ulipon sang tradisyon nga nagapamusdo sa aton palangabuhian? Paglipas sang okasyon, ang nagpautang nga Bombay ang magapanukot na naman.
Sa pagbag-o sang tuig, suno sa aton pagpati, dapat bag-uhon man naton ang pagpati kag batasan nga wala sang may matuga nga maayo sa aton kaugalingon kag sa aton palibot. Kon nagapati kita nga nagabag-o nga tuig, dapat may yara sang ‘sensible’ nga pagbag-o nga mamulalungan sa aton tagsa ka kaugalingon.
Imuklat naton ang aton mga mata sa kamatuiran nga ang tuig wala nagabag-o kundi ini ang nagapadayon. (bertladera@gmail.com/PN)
