BY ROBERTO ‘BERT’ LADERA
NAGASINUMBALI lang ang e-trike nga makita sa karsada kag nagapakigdungan sa mga mas dalagku kag madasig nga mga salakyan.
Ginahimo nga service vehicle ang ini nga sahi sang transportasyon sang mga manunudlo kag mga ginikanan sa pagdul-ong sang ila kabataan sa mga buluthuan. Madamo man sang mga barangay ang naga-usar sini bilang ila nga service vehicle kon may gina-follow-up nga mga papeles ukon transaksyon sa city hall ukon sa bisan diin man nga talatapan.
Nangin makagalanyat ini para sa kadamuan tungod nga mas barato, indi kinahanglan nga tughungan sang gatong, kag wala sang dapat ipakita nga rehistro tungod indi ini kaangay sang may makina nga motorsiklo ukon salakyan nga obligado nga iparehistro sa Land Transportation Office.
Bangud sa ginatuga sini nga kakombenyente para sa naga-usar, naandan na nga ginataris man ini sa karsada kon sa diin may mga madasig magdalagn nga mga salakyan. Naga-upod man ini sa daludo sang trapiko kag ilig sang mga nagasinumbali nga mga salakyan.
Tungod nga wala sang klaro nga patakaran kon bala dumilian ini nga magtaris sa highway, indi mapunggan ang ila pag-upod sa ilig sang trapiko kag tungod nga mas mahinay, nagatuga ini sang pagpugok sang ilig sang salakyan. Mas madasig lang ini sa traysikad. Ang traysikad ginadumilian sa mayor nga dalanon sang syudad apang ang e-trike yara nagapasimpalad.
Kuntani, gamiton lang ini nga service sa sulod sang mga subdivision kag indi na pa-ipatuga-tuga sa mga mayor nga dalanon ukon sa highway bangud sa risgo nga ini ang madalasa sang mga nagahagunos nga salakyan. Obserbahan man kon ano ang ginatuga sini nga epekto sa pagkunol sang trapiko, kon bala ini ang isa sa mga kabangdanan kon ngaa naga-igod ang ilig sang mga salakyan.
Panahon na ang talupangdon ini sang aton local government unit paagi sa pagduso sang ordinansa agud nga mapahibalo sa mga natungdan nga peligroso ang ila pagpadalagn sang e-trike sa dalan.
Kon madumduman, liwat nga nagpanawagan si Department of the Interior and Local Government (DILG) Secretary Benhur Abalos sa mga local government units (LGUs) nga hugot nga ipatuman ang mga regulasyon sa pagdumili sa mga tricycle, kag mga pedicab sa mga national highway.
Kon lantawon, mas madasig pa ini sila sa e-trike, nagahatag sang kasulhay sa transportasyon sang iban nga pumuluyo, apang lunsay peligroso para sa pasahero kag sa nagamaneho.
Kon pabay-an sang panguluhan, kag kon wala sang panindugan ukon opisyal nga pahayag tuhoy sa pagdumili sa ila sa dalanon, kabigon ini sang mga naga-usar sang e-trike nga kaangay nga tinatugtan sila ukon wala sila ginadumilian sa ila pagtaris sa mga dalanon.
Nagakaangay lamang nga maghimo man sang paagi ang konseho sang syudad kon paano ma-regulate ang e-trike kag ang hugot nga pagpatuman sang DILG Memorandum Circular (MC) 2020-036 nga ginpagwa sadtong Pebrero 2020, nga nagadumili sa mga trike, pedicab kag motorized pedicab nga mag-operate sa mga national highway.
Liwat man nga ginpahanumdom ni Abalos ang MC No. 2020-145 nga ginpagwa para sa pagpadayon sang road clearing. Halos nalipatan na ang road clearing kag ang ginpalapad nga mga dalanon ang nangin parkingan na sang mga pribado nga salakyan. Ehemplo dira ang sa bahin sang Barangay Cubay, Jaro nga sadto ginhawanan apang karon nangin merkado kag parkingan.
Lantawa ang mga sitwasyon kon sa diin may nagluntad nga sunog. Nabudlayan ang bombero nga makasulod sa pagreponder tungod nga kitid ang dalan kag bangud tuman ka damo sang nagabalabag kag sablag sa alagyan.
Kabudlay gid ipahangop sa tawo nga ang problema yara sa ila, nga ang solusyon yara man sa ila. Tungod ini sa ila bugal nga indi nila mabaton nga sila ang problema.
Ginpagwa man sang damlag lang sang DILG ang MC 2023-195 nga nagaganyat sa tanan nga local chief executives nga liwat nga plastaron ukon liwat nga tawgon ang ila Tricycle Task Force (TTF) para i-update ang ila Tricycle Route Plan (TRP) nga maglakip sang penal provisions para sa mga magalapas.
Kon nagatrabaho ang konseho sang syudad, kon wala nagapiyong ang ila mata, ila makita ang sitwasyon sa karsada kon sa diin sila ang nagalabay kag posible nakadungan ang e-trike, tricycle ukon pedicab. Dapat nga aktuhan na sing mas temprano kag indi na pagpabuyan-buyanan pa agud nga malikawan ang pagluntad sang disgrasya.
Ang sahi sang pagdumala sang syudad sa iya pumuluyo makita sa sahi sang pagginawi sang mga nagamaneho sang mga salakyan sa mga dalan.
Kon nagasinumbali, kon nagasagu-sagul, kon ginatugtan ang indi dapat, kag kon wala sang klaro nga regulasyon, ang disgrasya unay kag indi mapulong.
San-o pa hugton sang syudad ang patakaran? Kon may madisgrasya, amo lang ang pag-akto?
Ang akto sang pagpatumbaya naga-agda sa indi mapaktan nga disgrasya. (bertladera@gmail.com/PN)
