‘SANA ALL’ ang makabaton sang kaayuhan sa pagpanubo sang presyo sang balaklon, labi na gid ang aton makuha sa hapag kalan-an agud mapadayon ang aton pagkabuhi.
Segurado nga malipay gid ang aton mga konsumidor sa pagpanubo sang mga balaklon sa merkado.
Katulad na lang sang pagpanubo sang Dept. of Agriculuture sang bili sang imported nga pula nga sibuyas (red onions), nga paborito sang mga Pinoy sa ila linuto tungod sa makahang-kahang nga damil sini.
Jackpot ini para sa mga bumalakal, hambalon pa. Sunu sa isa ka press release sang DA nagabili lang ang retail price sini sang P125/k, nga daku ang pagnubo halin sa P600/k sadtong Disyembre 2022.
Pero, ano naman ayhan ang epekto sini sa mga mangunguma? Natandaan naton nga nalipay na ang mga mangunguma sa farmgate nga P200/k sang sibuyas, nga ginabakal sang isa ka NGO sa ila.
Sa tantiya naton magabili ini sing mga P230-P250/k pag-abot sa merkado, nga daku man nga kaginhawaan na sang mga bumalakal kag makahatag man sing maayo-ayo nga ganansya sa manugbaligya ikumparar sa P600/k sadtong Disyembre 2022. Daw wala na gani sing nagareklamo – manugbakal kag manugbaligya – parti sini.
Ugaling maproblema kita sa ining P125/k nga retail price sang imported sibuyas sa bahin sang mga mangunguma. Panubuon sini ang mabaligya sang mga mangunguma sa ila pag-insistir nga ibaligya gihapon ang ila sibuyas sa farmgate price nga P200/k nga amo gid ang “reasonable price” para sa ila.
Unless, mapatuman ang kasuguan nga ginpasar ni anay Senador Pangilinan nga ma-obligar ang mga upisina sang gobyerno sa pagbakal sang mga produkto halin sa kaumhan. Daku ini nga bulig sa ila kon matigayon.
Sa isa ka bahin, ang “unreasonable” nga pagpanubo sang bili sang mga produkto sang kaumhan makapanubo ini sang produksyon nga supak sa programa agud makaagom kita sing “food sufficiency”.
Kag magasige-sige na gid lang ang aton pag-import sini, kag, bag-o kita mamarasmasan, madamo gid ang magutman kay posible wala na kita mabakal halin sa iban nga pungsod.
Remember ang theory ni Thomas Malthus, nga isa ka British economist? Sunu sa iya, mas madasig ang pagmuad sang tawo sangsa ma-produce nga food supply. Therefore, paathag niya, mangin kabangdanan ini sang gutom sang kadam-an sang katauhan.
Unless, paandam niya, matambagan ini nga indi matabo.
Mahimo naton ini sa Filipinas sa pagpalapad pa sang kaumhan nga suportado sang sagana nga patubig kag patambok sang duta, pagsuporta sa mga mangunguma sa ila pangabuhi agud mas mangin makugi sila sa pagpangunguma, pag-proteksyon sa ila batok sa indi bagay nga importasyon agud ma-engganyo nga mapadaku nila ang ila produksyon, pagpauswag kag pagpalantip sang ihibalo sa siyensya sa agricultura , pagtambag sa mga “unscrupulous traders” kag mga ‘smugglers”, lakip ang pagpatuman sang isa ka madinalag-on nga family planning.
Pero, kon ang gina-isip naton amo lang nga mapuno ang aton bulsa nga wala pag-ulikid sa kaayuhan sang tanan, ti nada gid ining programa naton nga “food sufficiency”.
***
Nakahanda bala kita sa ‘The Big One’? Wala na seguro sa sobra ka mahaliton nga linog sangsa nagligad nga 7.8 magnitude nga linog nga nag-igu sa Turkey kag Syria sadtong Pebrero 6.
Sa ulihi nga isip, samtang ginasulat naton ini, naglab-ut na sa sobra 20,000 ang nagkalamatay, lakip ang duha naton ka kauturan nga Filipino nga nagaubra sa Turkey. Ginatos man nga mga building ang narusdak. Mamilagpilag lang ang nakaluas, lakip ang isa ka bag-o panganak nga lapsag nga sang masapwan sa idalom sang narusdak nga building nagaangot pa ang iya pusod.
Tungod sini, ang pamangkot sang kadam-an: Nakahanda bala kita diri sa Filipinas sa kasubong kabaskug nga linog?
Isa sini ang ginatawag nga “The Big One”, nga ang fault line (West Valley Fault) nagalaba sing mga 100 kilometro halin sa Bulacan pakadto sa Metro Manila tubtub sa Cavite kag Laguna. Diri sa MM nagapuyo ang linibu nga pumuluyo kag nahamtang ang dalagku nga mga building.
Ginsiling nga madugay na ini nga nagakatulog, mga 40-50 anyos na, kag sandig sa pattern sang iya panghulag posible matabo liwat sa subong nga panahon nga dapat na pangandaman.
Ugaling, daw wala pa man sing pihu nga lihok ang aton gobyerno nga mapaatras ang mga puluy-an kag mga building at least 5 ka metros halin sa fault line.
Samtang, ginabantayan man sang Phivolcs ang pila pa ka mabaskug nga linog nga may magnitude 7.0 pataas nga posible magluntad liwat sa Mindanao kag Visayas./PN
