NAAGYAN na sang banwa sang Balasan sa norte nga bahin sa probinsya sang Iloilo ang kahul-anan nga natuga sang pagkatiphag sang duta kag pagbaha nga naghalit sa mga pumuluyo.
Indi na luyag sang Iloilo Provincial Government nga masulit ang yadtong hitabu nga bisan ang mga residente sang banwa sang Balasan ang wala nagdahum nga magaluntad ang yadto nga kalamidad sa ila lugar.
Nasiplatan sang tanan nga halos nagkalbo na ang kabukiran. Malapad nga bahin sini ang ginhawanan kag gintamnan sang mais. Ginpang-utod ang mga kahoy agud maakomodar ang daku nga demand sang mais. Ang mga banglid ang wala nakaluwas sa sini nga pagpananum kag ini ang ginalantaw nga rason kon ngaa nangin malum-ok ang duta kag gin-anod sang mamunog nga ulan panaog sa idalom.
Madamo sang nagatanum sang mais bangud nga may mga kapitalista nga nagapatigayon sini kag bangud man sa daku ini nga negosyo para sa ila didto sa Quinto Distrito.
Apang, ang baylo sang madamo nga kwarta amo ang halit sa palibot kag kahul-anan sang propyedad kag kabuhi sang mga yadtong naapektuhan sang pagluntad sang kalamidad. Indi maulian sang kwarta ang kabuhi sang mga inosente. Masakit ang balus ang sang sobra nga pagpamentaha kag pag-abusar sa aton palibot.
Bangud sini nga kahimtangan, nagpangita sang paagi ang Iloilo Provincial Government kon paano mabalanse ang palangabuhian kag ang pag-amlig sa palibot.
Sadtong Abril 20, 2021, gin-aprubahan sang mga katapo sang 13th Sangguniang Panlalawigan ng Iloilo ang proyekto nga ipatuman sang Iloilo Provincial Government didto sa bahin sang 5th District.
Ginpahayag ni 1st District Board Member Marcelo Valentine Serag nga nahibaluan man sang tanan nga nagaduging ang pagpananum sang mais sa bahin sang 5th District sang Iloilo rason nga ila gin-aprubahan ang Sloping Agricultural Land Technology ukon SALT project.
Ginsiling sini nga ang corn terracing techno-demo farm nahamtang sa Barangay Caw-i, Batad, Iloilo kag ini ang mangin model farm antes lubos nga ipatuman sa iban pa nga lugar.
Gindugang sini nga ang tuyo sang sloping ukon pagtanum nga naga-layer agud nga indi lubos nga matam-an ka guba ang duta ukon mag-us-us bangud ang isa ka bahin sang layer may ginatanum nga iban nga baridad, mga prutas, ukon mga pangkumpay nga kahoy nga ang tuyo amo ang pagroteksyon sa duta.
Gin-athag sini nga wala ginadumilian ang pagtanum sang mais bangud pangabuhian ini sang taga 5th District sang Iloilo, apang ginatuyo lang nga maamligan ang duta nga samtang nagatanum sila sang mais, indi naman mag-landslide ang duta.
Suno sa iya pagpanalawsaw, natam-an ang duta sang pag-spray sang herbicide kaangay sang glyphosate nga isa ka non-selective systemic herbicide. Ginapatay sang sini nga herbicide ang hilamon apang nagahabok ang duta, nagahumok kag kon bundakan sang ulan ini ang madali nga maanod panaog.
Ginrekomendar sini nga kon ipatuman ang SALT project, kuntani hagan-haganon ang paggamit sang hermicide tubtub nga mapaiway na ang paggamit sini nga nagahalit sa kadutaan.
Ginpabutyag sini nga ang paggamit sang herbicide isa ka paagi nga mapadali ang pagpreparar sang duta para madula gilayon ang hilamon apang, bilang naga-adbokasiya sang environmental protection, ang ini nga herbicide ang may balik sa aton kag kaangay ini sa nagakatabu sa 5th District sang Iloilo nga madali mag-us-os ang ila duta.
Mangin model farm ang tatlo ka ektarya nga techno-demo farm sa Barangay Caw-i, Batad, Iloilo nga natamnan sang mais kag luyag nila ipakita paagi sa model farm nga epektibo ang Sloping Agricultural Land Technology ukon SALT ukon pwede nga himuon sa ila duta.
Ginalauman nga mangin epektibo kag maayo nga halimbawa ang ini nga programa sang probinsya agud nga mamgin epektibo man ang pagpatuman sang SALT sa 5th District sang Iloilo.
Amligan lamang ang banglid kag dapat may sundon ang mga pamaagi agud nga mapigaran ang pagday-os sang duta ukon ang pagkatiphag sang duta. Wala man ginadumilian ukon ginapunggan kon ang ginatamnan sang mais lunay patag bangud wala man sang duta nga matiphag.
Dapat makumbinser ang pumuluyo paagi sa madinalag-on nga pagpatigayon sini kag maapresyar lamang ini sang tawo ang maayo nga teknolohiya sa pagtanum sang mais kon wala sila nadulaan sang palangabuhian kag wala sang may nadulaan sang kabuhi sa ila.
Nagalaum siya nga mangin madinalag-on ang pagpatuman sini sang Provincial Agriculture Office agud nga mapakita sa pumuluyo nga maayo ini nga teknolohiya nga makahatag sang palangabuhian kag makaamlig sa kabuhi sang pumuluyo.
Dapat balansehon lamang ang palangabuhian kag kahalitan, ang negosyo kag ang perwisyo, ang maganar kag ang kahul-anan. Kinahanglan lamang nga ligwaton ang pila ka pamaagi nga may malain nga epekto sa palaabuton – ang epekto nga mas malala pa sa ginaagom nga bentaha sa karon.
Hagan-haganon lang ang pagkamasa sa duta kag ng kadalok sa kwarta. Indi kita maglantaw sa ‘short-term’ lamang ukon pagpanghingalit, kundi sa ‘long-term’ nga mabenepisyuhan man sang nagasunod nga henerasyon.
Ugyunan kuntani sang mga pumuluyo sa Quinto Distrito ang ini nga lihok agud nga indi matais sang mais ang ila kabukiran kag ang ila banglid. Amligan ang palibot bangud ini ang matuod nga manggad. (bertladera@gmail.com/PN)
