NI WENCESLAO “MATT” E. MATEO JR.
MADAMO ang natingala sa daku nga pagnubo sang aton produksyon sang asin (sa natural nga forma sini nga “rock salt”).
In fact, sunu sa Philippine Chamber of Agriculture and Food president Danilo Fausto, ang aton pungsod sa subong (2022) nagabakal na sa luas sang mga 93% sang aton kinahanglanon nga asin.
Indi kasubong sadto. Sunu sa isa ka industry source, tubtub sa 1990 ang aton mga “asindero” naga-supply pa sing 85% sang kinahanglanon naton nga asin, sunu kay PhilAsin president Gerard Khonghun, mga 683,000 metro tonelada (MT) sadtong 2022.
In other words, mga 15% lang ang gina-import naton sadtong 1990, apang sa karon (2022) tubtub na sa 93%.
Indi magpati sini ang madamo nga nakahibalo nga ang pungsod isa ka archipelago nga may madamo nga mga isla nga, sa kabug-usan sang ila shorelines, nagasakop sang malawig nga coastline sang pungsod kon diin dapat magsanyog ang industriya sang asin.
***
Ang Filipinas (source: Philippine Assn. of Salt Industry Networks) , may mga 36,000 ka kilometro nga baybayon (coastline) apang may salt-making activities lang sa 2,100 ka ektarya, samtang ang Vietnam may 3,260 ka kilometro lang nga coastline, apang may 12,000 ka ektarya kon diin ginahimo ang asin.
Tungod sini naga-producir kita sang 60,000 metro tonelada lang sang asin kada tuig, samtang ang Vietnaman naga-producir sang 1,180,000 MT.
***
Importante nga pandamil ang asin sa aton laswa, sinabawan nga linuto, kag sa mga pigado gid kon kis-a okey na sila sa asin bilang sud-an sangsa wala gid.
In fact, sa pagpulong sang House Panel angot sa problema sang asin sadtong Oktubre 25, 2022. sunu kay Khonghun, may 14,000 ka gamit ang asin.
Ginagamit ini, sunu sa iya, indi lang sa aton pagkaon kundi sa pagkaon sang kasapatan, sa agrikutlura bilang fertilizer, por ejemplo, sa pagpasanyog sang kalubihan (coconut), sa water treatment kag iban pa.
Gani ang duha ka pamangkot sa ining pagpakighinun-anon sang House Panel amo ini: Ngaa amo gid ini ang nagakatabo sa prduksyon sang aton asin? Kag ano gid ang mahimo naton sa pag-revitalize sang salt production?
Sunu kay Abdulianita Calaurian, manedyer sang Sycip Plantation Frmworkers Agrarain Cooperative, ang isa ka kabangdanan amo ang Climate Change.
“Kon mag-ulan, ang mga salt beds sobra ang pagkabasa nga nagapanubo sang produksyon sang asin,” siling niya.
Pero, sunu pa sa iya, ang daku gid nga problema amo ang kumpetensya sang commercial white salt.
“Ang mga tawo madali ma-attract sa pagbakal sang white salt, apang wala sila kahibalo nga ginagamitan ini sang madamo nga kemikal, indi pareho sang rock salt nga natural kag indi makahalit sa tawo luas nga mas pa barato pa ini sangsa white salt,” paathag pa niya.
Dugang pa gid niya nga sa mayor nga manufacturer sang asin sa mga probinsya sang Cavite kag Bulacan kag sa mga siyudad sang Las Piñas kag Parañaque, madamo nga asinan ang na-convert sa residential kag commercial areas.
Nagapati man ang pila ka congressmen nga isa man ka rason ang kasuguan nga naga-require sang “salt iodization” nga nagpabudlay sa mga salt-makers tungod nagakinahanglan ini sang “sophisticated technology and machinery”.
Ini nga kasuguan (RA 8172) ginpatuman sa tion ni President Fidel Ramos sadtong 1995 agud mapunggan kag matapna ang micronutrient malnutrition, labi na gid ang iodine deficiency disorders.
“Ang kamatayon sang industriya (sang asin) tungod sa kasuguan nga ini,” siling ni House Assistant Majority Leader Richard Gomez.
“Kinahanglan ma-amend ang ini nga kasuguan agud ang konsumidor may oportunidad sa pagpili sang klase sang asin nga luyag niya gamiton. Indi tanan may iodine deficiency. Indi tanan may goiter,” paathag niya.
Sa ini man nga pagpulong nila, ang House Panel naghisugot na gid man mag-proponer sang lihok agud ma-revitalize ang produksyon sang asin.”
Sa gwa sa sining pulong, may panugda sang sini lang si Lorlie Noblezada, tag-iya sang De Paul Artisanal Salt Manufacturing sa Brgy. Mambatad, Miag-ao, Iloilo.
Naghina ang salt-making dira sa ila 21 ka barangay sa Miag-ao, kag madamo gid ang nag-untat sang ila operasyon, sunu sa iya, tungod sa Climate Change kag pagtukod sang mga seawalls, among others.
***
Indi ayhan laway lang ang panugyan nila nga maka-self-sufficient pa kita sa asin kay na-permanente na ang madamo nga mga proyekto katulad sang mga seawalls, na-convert nga mga residential kag commercial areas lapit sa baybayon, kag mabudlay na seguro awayon pa ang salt iodization law? Kag ang solusyon na gid lang ang daku gihapon nga importasyon sang asin?/PN
