NAGTAPOS na ang duha ka semana nga pagtililipon sa Egypt sang mga lideres kag mga tiglawas sang mga 200 ka mga pungsod sadtong Nobyembre 18 para sa ika-27 nga “Conference of the Parties” sang UN Framework Convention on Climate Change (UNFCCC), ukon COP27.
Ginpanindugan nila diri ang pila ka pagbag-o (na naman!) sang mga hingyo batok sa Climate Change nga ginhisugtan sadto sa idalom sang COP26.
Ginhiwat ang COP26 sadtong Nobyembre 2020 sa Glascow, Scotland kon diin gin-“revisit and strengthen” ang “climate pledges” nga ginpasalig sang COP sa Paris Agreement of 2015.
Gintukod ang UNFCCC sadtong 1992 Earth Summit sa Rio de Janeiro, Brazil.
***
Sa COP26 ginhisugtan nga limitahan sa 2.0 degrees Celsius lang ang madugang nga init pangkalibutan (Global Warming), nga posible mapanubo pa gani sa 1.50 C, tubtub sa 2030.
Target man ang paglab-ut sa “net zero”, ukon matupongan ang produksyon sang greenhouse gas (GHG) emissions sang ma-remove nga GHG sa atmospera sa pag-abot sang 2050.
Sa subong, may 1.10 C tubtub 1.20 C nga Global Warming ang nagdugang na halin sang panahon sang Industrial Revolution sadtong 1800.
***
May 12 ka pahina ang COP27 Agreement nga ginpirmahan sang tanan nga mga lideres kag mga tiglawas sang mga 200 ka mga pungsod nga katapo sang COP.
Ginhisugtan diri sa COP27 ang masunod (sa ginpalip-ut naton nga sinulatan nanday Louise Boyle kag Saphora Smith sa Yahoo News/Nov. 22, 2022):
1.Ang pagpatuman, sa ngalan sang “climate justice”, sang pondo para sa “loss and damages” sang mga “developing nations”, nga matudlo sa sobra-sobra nga pagbuga sang mga GHG, nga 75% sini ang carbon dioxide, sang mga industriya sang mga “developed nations” – nga nagpanghalit sang bug-os nga kalibutan lakip na ang mga pungsod nga may “small carbon footprints”.
Gintudlo nila diri ang 30 anyos nga “loss and damages” nga naagom nila sugod sa pagtukod ang UNFCCC sadtong 1992. Sadto, tubtub sa COP26, wala ini ginpasugtan sang mga “developed” kag manggaran nga mga pungsod.
Angot diri, ang COP27 Agreement nagtukod sang “transitional committee” halin sa 24 ka pungsod agud seguruhon kon paano ini matigayon kag kon diin magahalin ang pondo, nga aksyunan pa ugaling sa COP28 sa United Arab Emirates (UAE) sa 2023.
2. Buhion (keep “alive”) ang 1.50 C bilang limite nga dugang nga init pangkalibutanon. Sa report sang COP27 gin-aku sini ang kapaslawan sang madamo nga mga pungsod sa pagpanubo sang ila GHG emissions sa idalom sang COP26.
Panugyan gid ini sang mga “developing” kag “vulnerable” nga mga pungsod. Lakip diri ang Filipinas, ang “Most Vulnerable” nga pungsod sa Climate Change.
Ginsiling pa gani nila nga ang kapaslawan sa pagpatuman sang limite sa 1.50 C nga Global Warming isa ka “death sentence” para sa ila. Labi gid natublag diri ang mga pungsod nga ang kadutaan manubo sa dagat.
Sa karon, siling nila, sa pagsaka pa lang sa 1.20 C sang init pangkalibutanon naga-experyensya na gani sila sang “devastating impact” sang Climate Change.
Sunu sa mga siyentipiko, kinahanglan sa subong nga ma-cut by 43% ang global temperature agud indi magtaas pa ang Global Warming sing 1.50 C.
Napaslawan diri ang panawagan sang pila ka pungsod kag mga climate activists agud pauntaton sing lubos ang paggamit sang fossil fuels (oil, natural gas, coal) – ang mayor gid nga kabangdanan sang “global climate crisis”.
Ginpasalig lang diri sa COP27 ang pagpadasig sang pag-phasedown sang paggamit sang coal kag sang “inefficient fossil fuel subsidies”.
Apang ginpasalig man sini ang targeted support para sa “…the poorest and most vulnerable” nga mga pungsod.
3.Nagpanawagan man diri ang COP27 sa mabulig sang mga bangko agud mapahapos ang “access” sa bangko kag ang pagdihon sini sang “new vision” nga bagay sa pagsabat sa “global climate emergency”.
4.Wala diri magpasugot ang mga “developed nations” agud doblehon pa ang “financing” para sa “vulnerable nations” nga na-doble na sadto sang Glascow Agreement tubtub sa 2025.
Apang ginpasalig nila diri sa COP27 Agreement ang pila ka bulig nga ginapangayo sang “vulnerable” nga mga pungsod. Lakip diri ang pagpataas sang mga dalan agud malikawan ang “sea level rise”, pagpabalik sang mga wetlands kag coral reefs agud makasagang sa bagyo, kag ang pagtukod sang mabakod nga mga infra projects batok sa “extreme weather”.
Matuman ayhan ining mga pasalig sang COP27 sa pag-abot sang COP28 sa 2023? “Patup-a anay!” ang masiling lang seguro ni Greta Thunberg nga “butigon” ang tawag sa sining Conference of Parties./PN