Paano dakpon ang korapsyon sa DPWH

NABATON naton ang balita nga nagduaw ang isa ka beauty queen kag iya iloy sa balay sang akon hinablos sa Estancia agud makilala man nila ang ila mga paryente diri.

Ulayhon lang seguro ang pagduaw nila. Nagduaw man lang sila seguro sa pila ka kilala nga nakasugid sa ila nga malapit man lang ang ginapuy-an sang akon hinablos kag iya asawa dira sa Estancia.

Salamat. Dungog namon nga makaduaw kamo bisan ulayhon lang kag kilalahon kami nga paryente ninyo. Kongrats sa pagdaug mo!

***

Tungod naungkat naman ang isyu nga korapsyon sa Department of Public Works and Highways (DPWH), nagbalik sa aton pamensaron ang casual naton nga pakigsugilanon sa mga tulugyanan sang pila ka bidder sa government project kon paano nagdaug ang ila mga “boss”.

“Tanan sila daug!” siling niya nga nagayomu-yomu.

“Paano?” pamangkot ko. Siling niya nga ang ginahimo sang tatlo ka bidder amo ang mag-intiendihanay kon sin-o ang padag-on. Sa ina nga pag-intiendihanay, ginkasugtan kuno nila kon sin-o ang padag-on. Ang mapierde ulian kuno sang ila gasto, kag kon pwede matagaan sila sang sub-contract sa pila ka bahin sang proyekto.

Gali! Well, collusion, ukon illegal cooperation ini, ukon conspiracy man gani, kon tawgon. Isa ini ka corrupt practice nga naga-resulta sa pagsukot sing sobra ukon daku nga hul-ab sa kwarta sang gobyerno kay wala sing kumpetensya nga nagakatabo. Tsk, tsk, tsk!

Basi luyag pa ninyo mahibal-an ang nagakatabo nga corruption sa mga infrastructure nga project sa gobyerno?

Ari ang gitudlo sa aton sang GIACC, ukon ang Global Infratructure Anti-Corruption Centre.

Nagakatabo ini sa identification, financing, planning and design, pre-qualification ang tendering, project execution, kag operation kag maintenance sang project.

Naga-involver man ini sang mga tulugyanan (representative) sang gobyerno (pati kongresista kag senador), project owner, funders, contractors, consulting engineers, ila associated kag subsidiary companies, agents, joint venture partners, sub-contractors kag suppliers.

Madamo sila sing pahito nga ang well-trained nga investigative reporter kaya mahibal-an kag matutukan. Good luck!

***

Luyag ta man koreheran ang ikatlo ka parafo (3rd paragraph) sang aton kolum sadtong Nobyembre 11, 2020, nga may titulo “Congratulations Mr. Biden, Ms. Harris”.

Indi tungod sala ang impormasyon sang aton source kay masaligan man ini, kundi tungod sa sala nga mga tinaga nga nagamit naton para sa aton luyag buot silingon.

Ining ikatlo nga parafo dapat tani magsiling:  “Si FDR ang isahanon (indi pinakauna) nga presidente sang US nga nakapungko sing apat ka termino.” Sorry!

Sunu sa US Constitution, sa idalom sang 22nd Amendment nga ginpasar sadtong 1951, sa Section 1. “No person shall be elected to the Office of the President more than twice…”

Bag-o sini ugaling, bukas ang kahigayunan sa pagdalagan sa pagka-Presidente sang US sobra sa duha ka termino. Ugaling sang si George Washington nagpungko na bilang una nga presidente, ginlimitahan niya ang iya kaugalingon sa duha lang ka 4-year term.

Halin sadto nangin “unwritten rule” na ini para sa iban nga mga presidente tubtub 1940 sang si Presidente Franklin D. Roosevelt (FDR) nagapungko na sa iya ikaduha nga termino.

Nakuhaan sing tanikala ining “unwritten rule”, ugaling, tungod sa crisis nga gindulot sang The Great (Economic) Depression halin 1929 tubtub sa ulihi nga bahin sang 1930-1940, kag sang pagsulod na sang US sa 2nd World War sang ginbombahan sang Japan ang Pearl Harbor sadtong Disyembre 7, 1941.

Tungod sini, natagaan sing kahigayunan si FDR agud ma-nominate sang Democratic Party para presidente sa ikatlo nga kahigayunan sa pagkilala sang iya maayo nga pagdumala sang pungsod sa sina nga mga tion. Nagdaug siya diri kag sa iya ikaapat pa nga pagpadalagan.

Nagpungko bilan Presidente si FDR sadtong 1933, 1937, 1941, kag 1945.  Ugaling wala makumpleto ni FDR ang iya ikaapat nga termino sang nagtaliwan ini sadtong Abril 12, 1945 nga dala ang balatian nga paralytic condition nga nagpabilin sa iya sa wheelchair samtang nagaserbisyo bilang presidente.

Kilala man si FDR sa iya tindug kag pagpasanyog sang “Freedom of Expression, Freedom of Worship, Freedom from Want and Freedom from Fear”.

Angot sa “Freedom from Fear”, ginpanugyan niya nga indi dapat gamiton ang nuclear weapons sa gyera, kundi sa “peaceful means”. Sang ulihi, naghisugot man gid ang mga nuclear powers, sa pagpamuno sang US kag Rusya, agud untaton ang padayon nga produksyon sang nuclear arms./PN