LUYAG ko iangot ining panaysayon naton diri sa ginaplano ni Gov. Arthur Defensor Jr. nga tagaan sing daku nga papel ang tourism sa uma (farm) sa Iloilo.
Madamo nga paagi ma-enjoy ang pagbisita ukon pag-bakasyon sang bisan pila lang ka semana sa farm sang isa ka turista nga taga-siyudad, labi na ang halin sa iban nga pungsod nga luyag maghibalo kag mag-enjoy sa bag-o nga palibut, exciting adventure, oportunidad sa negosyo, pagpasanyog sang physical kag spiritual life, kag ang madala pauli nga handumanan.
Ini tanan, I am sure, ma-enjoy kag ma-experience sang turista sa farm sa klase sang ila rural life, pag-producir kag pagdala sang ila produkto sa merkado, kahiwatan kalingawan kag relihiyosa, kag ang pinasahe nila nga pag-amoma (hospitality) sa bisita nga duna sa mga Filipino.
In fact, may bastante sila nga oportunidad agud mahibal-an ini tanan sa isa ka farm tourism (agritourism) site sa pagtener sing pila ka adlaw sa mga guest house nga madayunan nila.
***
Sugiran ko anay kamo sang akon personal nga nahibal-an kag experyensya sa amon farm, nga isa man ka fishing village, pagkatapos nagdugay sa siyudad nga liwan ang kahimtangan sa baho semento, magahod kag magamo nga siyudad.
Setyembre 21, 1972 ato sang gin-deklarar ni anay Presidente Ferdinand Marcos Sr. ang martial law agud kuno matapna ang “revolutionary storm” nga nagaluntad na sa pungsod.
Luyag ini tapnaon ni anay Presidente Marcos Sr. paagi sa kamot nga salsalon. Ang temporaryo nga kalinong nagluntad gid man anay, ugaling amat-amat nagpadaba-daba ini sang balatyagon sang madamo sa sige na pagpanglagas sa political opposition, sang bisan sin-o man lang gani nga maisug manindugan, lakip na ang mga estudyante sa kolehiyo sa ila magahod nga kabalaka sa marikot na mga hitabo sa sosyedad.
Ining hitabo nagtulod sa akon iloy nga bedridden agud itapok ako didto sa amon farm sa daku nga bahin sang kaumhan nanday anhing lolo kag lola sa Brgy. Sinapsapan sa Jordan, Guimaras.
Sa pagtaliwan sang mga mal-am amat-amat nabakal sang akon amay ang pila ka bahin sini tungod luyag man magkinaugalingon sang pila niya ka mga utod, nga sang ulihi nagtupa na tanan sa akon amay.
Indi katinglahan nga malangkag ang amon iloy. Nga daan na-identify ako nga isa ka student leader nga nagapakigbahin man sa mga student movement kontra sa gobyerno.
Labi na gid kay nangin presidente ako sang Iloilo College Editors’ Guild kag co-chairman sang isa ka daku nga regional (WesternVisayas) student group. Elected Senate President man ako sang UI Student Council kag nangin Grand Archon sang isa ka ginataha nga fraternity. Mga position ini nga posible makaganoy sang akon mga myembro sa ano man nga hublag.
Sa masami upod ko sadto ang UP-Iloilo student council president nga si German Gonzales. Nag-upod pa gani kami sa University of Iloilo kon diin siya kag ako nag-enrol liwat sa pagtuon. Halin ako sadto sa The Lincoln College.
Nag-upod pa gani kami sa isa ka radio column nga naga-kritikar sang gobyerno. Ginpauntat ining amon programa sa radyo sa sunod mismo nga adlaw sang martial law.
Na-obligar ako sa pag-untat sang akon pagtuon sa pagka-abogado, nga sadto sa ikaduha na ako ka tuig sa University of Iloilo.
Nagdayon ako sa paborito ko nga tiya kag iya bana. Baw-as ini nga mag-asawa. Sang ulihi nagpatindug gid ako sang akon payag-payag nga malapit sa ila.
Adventure sa Pagpanagat
Unahon lo ang akon experyensya sa pagpanagat. Sa matuod wala ako namag-uhan sa uma kay sa masami kami nga mag-ululutod mag-bakasyon dira s amon farm tubtub elementarya bag-o nagtutok na sa siyudad sang gatuon na sa hayskul. Buhi pa sadto ang mga mal-am.
Ugaling kay naanad na ako sa siyudad kag nabuyo na sa pag-upod sa mga student movement, gani nabudlayan gid ako anay mag-adjust sa pagtener liwat sa uma.
Maayo lang kay nahuyog ako sadto sa pagpamunit sa pangpang. Kag nabuyok dayon sa pagpanagat sa lawod upod sa akon mga pakaisahan kag katiyuan.
Sa amon pagpanagat, nagalab-ut kami sa lawod tubtub mga apat ka kilometro halin sa baybay kag kon diin pa nga fishing ground tubtub sa panagatan sang Nueva Valencia.
Uso pa sadto ang sakayan de-bela ukon ginapadalagan sang layag nga sakayan. Ulihi na lang gintukod sang akon tiyo ang de-motor nga sakayan dira sa Sinapsapan sa iya pag-retiro.
Diri na-experyensyahan ko ang mag-sufrir sang tuman nga lamig sa lawod nga ang makapainit lang, luas a jacket, amo ang maisog kag baratuhon nga sigarilyo nga may pareho kaisug sa abano. (May kasugpon)/PN
