NAGATALANGISON ang mga himata. Nagtaliwan sing hinali ang ila pinalangga sa kabuhi bangud sa aksidente sa dalan. Wala ginalauman, indi mapaktan, apang mayami na nga kamot ang imo mauyatan matapos maimbolbar sa aksidente sa dalan.
Bisan ano naton ano pa naton kahalong apang may mga kabangdanan gid kon ngaa nagakatabu ang disgrasya.
Para sa aton, pagbuot na sang kahitaasan, oras na sang biktima nga madula sa kalibutan, ang disgrasya kon matabu indi gid malikawan.
Sa masami, ginabasol man naton ang kaharas-haras sang iban nga nagamaneho, nga wala sila sang pasunaid kag paghalong, nga wala nagasuksok sang helmet ang nagamaneho sang motorsiklo, nga masami nagalusot-lusot ang mga nagamotorsiklo, nga nagapang-agaw sa linya sang iban nga salakyan, kag madamo pa nga mga kabangdanan.
Madamo na nga panawagan ang ginhimo para sa mga naga-obra sa karsada nga himuson nila agud wala sang may madisgrasya. May pangabay man sa mga motorista nga indi mag-inom sang makahulubog nga ilimnon kon magmaneho, kag ang pagsuksok ang helmet kon nagamotorsiklo.
Ginapangabay man ang ginikanan nga indi pagtugutan ang ila mga anak nga magmaneho sang motorsiklo. Ang iban sa ila wala sang driver’s license, wala sang rehistro ang motorsiklo, ukon kulang sa papeles.
Nagapasalamat kita tungod ginhatagan ini sang igtalupangod ni 4th District Board Member Rolando Distura paagi sa iya privilege speech nga may tigulo “Stop Accidents Before They Stop You.”
Sa kada tuig, suno sa World Health Organization (WHO) masobra 1.3 million katawo ang nagakapatay sa aksidente sa dalanon sa bug-os nga kalibutan. Ikawalo nga nagapanguna nga kabangdanan sang kamatayon ang aksidente sa dalanon para sa tanan nga tawo, anuman ang pang-idaron.
Suno sa Department of Health (DOH), ang aksidente sa dalanon nagapanguna nga kabangdanan sang kamatayon sa Pilipinas, ilabi na sa pang-idaron nga 15 tubtob 29.
Sadtong 2022, ang Philippine Statistics Authority (PSA) nagreport sang 12,000 ka mga napatay bangud sa aksidente sa dalan.
Sining 2024 lamang, ang probinsya sang Iloilo nakabalhag sang 3, 011 ka vehicular accidents suno sa Iloilo Provincial Police Office.
Maathag nga makapatay ang dalan kag kinahanglannga matapna ini suno kay Distura.
Manami nga mausisa ini agud nga matumod kon ano gid ang kabangdanan kag mahatagan sang nagakaangay nga atensyon.
Indi lamang bangud sa nagamaneho ang diperensya, possible may mga kabangdanan man sa palibot nga nagaresulta sang aksidente.
Posible nga may aberyado nga salakyan nga madugay na nga wala ginakuha sa dalan, poste nga wala nagagabot sa tunga sang dalan, tumpok sang mga bato kag balas, madulom nga karsada, wala sang warning signs, kable nga nagaluyloy sa karsada, kag iban pa.
Posible man nga yara sa nagamaneho ang diperensya tungod nga hubog, nakagamit sang druga, tuyo, haras-haras, naga-text ukon nagatawag sa cellphone samtang nagamaneho, kag wala nagasunod sa traffic signs.
Kinahanglan sang datus kon sa diin partikular nagaluntad ang aksidente, kon pila ang pang-idaron, kag kon ano ang mga sirkumstansya, agud nga maplastar ang kategoriya kag ispisipiko nga pagsolbar sa kada sitwasyon.
Masami kita nga nagasiling nga mariit ang lugar tungod nga madamo na sang aksidente nga nagakatabu. Apang kon aton usisaon, maklaruhan kita kon ngaa nangin ‘mariit’ ang dalan.
Posible nga basi may sablag sa panulok sang motorista, basi madasig ang pagpadalagan sang salakyan sa sina nga lugar ukon larguhanay, basi madamo sang nagatabok nga wala nagalantaw sa nagahagunos nga salakyan, basi wala sang indikasyon nga dapat magbahar ang salakyan, basi madulom ang lugar, basi damo sang naga-park sa kilid dalan, kag iban pa nga kabangdanan sang masami nga pagluntad sang aksidente.
Malikawan naton ang aksidente kon matumod naton ang kabangdanan, kon aktuhan gilayon kag dulaon ang mga rason sang pagluntad sang aksidente.
Kon may pasyente bangud sa aksidente, daku nga huol sa panimalay, nagakaubos ang pondo sang gobyerno para diri nga kuntani magamit pa sa mga programa kag proyekto.
Masakit nga madulaan sang himata, gani kinahanglan nga mag-ugyon ang tanan sa pagpangita sang solusyon nga matapna ang aksidente sa dalanon.
May mahimo kita kon hungdon kag bululigan naton. Ang mga ginakabig sadto nga mga mariit nga dalan ang napanas na sa aton paminsaron bangud sang gin-aktuhan ang ina nga lugar naghagan-hagan ang aksidente.
Indi naton pagbatunon na lang nga wala kita sang may mahimo. Pwede naton malikawan ang aksidente kon wala sang mga kabangdanan nga kita ang maaksidente sa dalan.
Ini ang rason nga dapat naton tungkaron kon ano ang mga kabangdanan agud makita naton kag makahimo kita ang angay nga solusyon.
Malikawan ang aksidente kon kahibalo kita kon ngaa may nagaka-aksidente, kon paano naaksidente, kon sin-o ang naaksidente.
Yara sa aton ang paghalong apang obligasyon man naton nga tuksuon ang gobyerno kon may sablag sa dalan ukon sitwasyon nga makatuga sang aksidente. Gamiton naton ang social media agud nga makalab-ot sa natungdan nga ahensya ang mga bagay nga dapat aktuhan nga inyo nasiplatan samtang nagataris sa dalan. (bertladera@gmail.com/PN)
