SA PAGSULOD sang tuig 2025, ang “rallying cry” gihapon sang United Nations amo ang “Keep 1.5 alive!” Gatumod ini sa tinutuyo (goal) nga seguruhon nga ang average global temperature indi magtaas sing sobra sa 1.5 degrees Celsius sa pre-industrial levels.
Ginatudlo sang mga siyentipiko ining panahon sa pagsugod sang fossil-fuel (oil, natural gas, coal) burning.
Ang Bulletin of the American Meteorological Society (BAMS) gatudlo sa 1720-1800 bilang tinuig sang pre-industrial period.
Sa kamatuoran, sunu naman sa iban, ang ining date range nagsugod bag-o pa nagsanyog ang mga industriya. Gintudlo nila ang impluwensya sang human activities sa Klima (Climate) sa ila pagtuon sang “ice cores” nga ga-retain sang emissions sang carbon dioxide, ang mayor nga emission sang fossil-fuel burning.
Pila ka researchers, sa pagpanguna ni Ed Hawkins sang Reading University kag colleagues, gapati ugaling nga ang period 1850-1900 ang “better starting line” sandig sa “more appropriate historical reference”.
Ginamit ining baseline period sang UK Met Office. Base diri, gintudlo sini ang tuig 2016 kon san-o ang Earth’s (global) temperature naglapaw sang 1.1oC sa 1850-1900 pre-industrial level.
Sunu sa NOAA Climate.gov, ang tuig sadto nga 2023 ang pinakainit sa global records nga may daku nga lang-at (margin) halin sadtong 1850. Sa sina nga tuig, nagtaas na ini sing 1.36oC halin sa 1850-1900 baseline.
Sadtong Disyembre 31, 2024 Ang ERA5 (Emisson Reduction Alberta) sa Canada, upod sa Copernicus Climate Change Service (C3S) data, ang global temperature nagtaas pa gid sing 1.599oC, nga lapaw na sa 1.5oC nga baseline.
Pamatuod ini, sunu sa pagtuon sang mga siyentipiko, sang sige pagtaas sang global temperature halin sadtong 1850, nga kon indi matapna, magalab-ut na ini sa 3.1oC sa pagsulod na sang tuig 2100 nga magadala na sing “catastrophic consequences”.
Ang World Meteorological Organization luyag gani magpati nga ining “record-breaking heat” sadtong 2024 magapadayon gihapon tubtub sa ining tuig 2025 kon indi mapunggan ang “harmful human activities” nga nagatuga sini.
Sa obserbasyon sang WMO ang “(G)reenhouse gas levels continue to grow to record observed highs, locking in even more heat for the future.”
Tungod sini, gina-stress gid sang WMO ang mas masangkad nga kooperasyon internasyonal agud indi na magtaas pa ang global temperarture sa 1.5oC, although ang pila ka pungsod, labi na gid ang mga producers kag exporters sang fossil fuel nga myembro sang Paris Agreement of 2016 gaayu gid kon pwede mapahanugutan pa ang heat rise sa 2.0oC.
***
Si Celeste Saulo, ang appointed WMO secretary-general nga nagsugod sang iya four-year term sang Enero 2024, nag-isyu gilayon sang liwat-liwat nga mga Red Alerts sa pagpaandam sa ”State of the Climate”.
Gin-stress gani niya nga “every fraction of a degree of warming matters, (as it) increases climate extremes, impacts and risks.”
Ang WMO State of the Climate 2024 report nagapakita nga sa katung-anan sang Enero kag Setyembre ang heat rise sa average temperature naglab-ut na sa 1.54 degrees Celsius halin sa pre-industrial baseline.
“Ang Climate Change nagakatabo na sa aton sa halos adlaw-adlaw nga hitabo sang pagsingki kag impact sang extreme weather events,” siling ni Saulo.
“(Already) ma-eperyensyahan na naton ang record-breaking rainfall kag flooding events, kag ang pagkadula sang kabuhi sang madamo sa madamo man nga mga pungsod…,” paathag niya.
“This is climate breakdown — in real time,” Antonio Guterres, ang U.N. secretary-general, nagsiling man sa iya pagpaandam sa iya New Year’s message sadtong 2024. “We must exit this road to ruin, and we have no time to lose,” paandam niya.
“Kinahanglan na naton maseguro nga ang mga pungsod magbinuligay agud ibutang ang kalibutan nga hilway sa peligro paagi sa isa ka “dramatic slashing” sang makahililo nga emissions (greenhouse gas), kag suportahan ang transition padulong sa ‘renewable’ nga futuro,” siling pa gani niya, nga gatumod sa pagpasanyog sang renewable energy.
Well, nabatian ang paandam ni Gutierres kag call to action batok sa galuntad na nga extreme heat, sang grupo sang mga experto halin sa 15 ka international organizations, 12 countries, kag sang mga leading academic and NGO partners sa ila pag-inupod sa WMO headquarters sang nagligad lang nga mga binulan.
Naghisugot ini sila agud itulod ang coordinated framework agud awayon ining growing threat. Kalakip sini ang pagsulong sang WMO initiatives nga nagatulak sang pag-amlig sang public health paagi sa improved climate services kag early warnings.
Ano naman ayhan ang panindugan sang iban nga mga pungsod angot sa ini nga panindugan sang 12 ka pungsod nga nagtambong sa inang pakigpulong sa WMO batok sa Climate Change, luas sa agsik sang laway? Basi madala ta na ini sa sunod nga edisyon sang aton kolum.
By the way, malapit sa 200 ang member-nations sang Paris Agreement of 2016./PN
