NAHANGPAN na sang syudad ang epekto sang signal jamming sa negosyo kag palangabuhian sang mga pumuluyo sa bug-os nga dakbanwa sang Iloilo, lakip ang mga katupad nga mga banwa kag probinsya sang Guimaras.
Indi malipod nga tuman ka damo sang mga pumuluyo nga apektado kon ipatuman ang signal jamming sa panahon sang Dinagyang festival. Napamatud-an na ini sadtong nakalipas nga tuig kag madamo ang nagreklamo nga nahul-an ang ila palangabuhian kag apektado ang ila negosyo.
Sadtong Enero 26, 2023 nasulat ko naman ini diri sadto nga may tigulo “Dapat ipaiway na ang Signal Jamming”.
Kahibalo kita nga ginagamit ang signal jamming bilang pangtapna sa posible nga pagtuga sang kalakasan ukon pagpanabotahe sa mga pagtililipon sang madamo nga tawo sa isa ka hitabu, okasyon ukon selebrasyon.
Indi malipod nga makapila ka beses na nga ginpatuman ang signal jamming sa syudad sang Iloilo. Natabu ini sadtong Enero 21 kag 22, 2017 kag ginhingyo ini para sa malinong kag matawhay nga selebrasyon sang Dinagyang Festival. Umpisa diri, nangin kinaandan na tungod sadtong Enero 27 kag 28, 2018 liwat ini nga ginpatuman kag lakip sadtong Enero 26 kag 27, 2019.
Nangin rason sa pagpatuman sang signal jamming ang mga hitabu sa pila ka bahin sang pungsod. Katuyuan sini nga mahatagan sang seguridad ang mga bisita gikan sa luwas sang pungsod, mga opisyales sang gobyerno nasyual kag lakip man diri sa mga opisyales kag pumuluyo sang syudad.
Ginhangop sang pumuluyo ang katuyuan bangud sa pagpati nga mapahilayo sa katalagman ang tanan nga pumuluyo. Nangin kinaandan kag gin-agwanta sang tanan tubtub nga matapos ang gintalana nga oras kag liwat nga makabalik ang signal sa cellphone.
Humalin sang 2017 tubtub 2019, gin-aku sang kapulisan nga wala sang pamahog para sa seguridad. Ginahimo lamang ini bangud naandan na kag agud mabuligan ang kapulisan sa pagtapna sa kriminalidad.
May intelligence community kita nga magatungkad kon bala may magatuyo nga magsabotahe sa kahiwatan. Apang, sa makapila na ka tuig wala sang pamatuod kag klaro nga pamahog sa seguridad sa kahiwatan sang Dinagyang.
Naglipas ang panahon, naglabay ang pandemya, kag liwat nga nagpanumbalik sadtong tuig 2023 ang pagsaulog sang Dinagyang nga aktwal ang pagpasundayag sa dalan.
Liwat nga ginpatuman ang signal jamming sang 2023 kag nadulaan sang signal ang Guimaras kag mga katupad nga kabanwahanan.
Sa nasiling ko na, wala man sang maathag nga balasehan tuhoy sa pasuni nga pamahog sa seguridad, naandan gid lamang ini kag agud mangin kombenyente sa kapulisan.
Suno sa Foundation for Media Alternatives (FMA) nga kulang ang ebidensya nga makapamatuod nga ang mobile network shutdown naga-kontribwer sa seguridad. Ang matuod, madamo sang mas dalagku pa nga hitabu kaangay sang ASEAN ang ginhiwat nga luwas nga wala man sang gin-shut down nga cell sites kag nagapakita nga kapable man ang kapulisan kag mga otoridad sa pagpabilin sang seguridad nga wala nagakapyot sa internet ukon mobile network shutdown.
Ginahuksan sang signal jamming ang pumuluyo sa ila pamaagi sa pagpakig-angot, nagasablag sa ila pagpanawag sang serbisyo sa tion sang emerhensya, pagtawag sa mga otoridad kag kada isa. Paralisado ang ila negosyo kag mas nabutang sila sa peligro.
Naghiwat man sang committee hearing sadtong Pebrero 2024 ang Committtee on Transportation, Communication and Public Utilities, nga ginapamunuan ni Ex-Officio Board Member Ramon Sullano sang PCL-Iloilo, sang 14th Sangguniang Panlalawigan kag naathagan nga indi signal jamming kundi signal shutdown ang natabu sadtong kahiwatan sang Dinagyang Festival.
Nabuyagyag nga wala sang kapabilidad ukon wala sang device ang mga telco nga magpatuman sang sectoral signal jamming kag ang NTC naga-monitor lamang sa area kag kon may signal pa nga nagasulod, ginamanduan sini ang mga telco nga i-shut down ang signal.
Tungod sini, naglapad ang signal shutdown kag naglab-ot sa kapin 25 kilometers radius gikan sa syudad kabangdanan nga nalab-ot ang probinsya sang Guimaras kag porsyon sang 1st, 2nd kag 4th districts sa probinsya sang Iloilo.
Naglipas ang panahon apang wala pa sang update gikan sa National Telecommunications Commission (NTC) kon na-examine na nila ang ila equipment, kon kapable kag kon pwede nga indi na masulit ang pwerhisyo nga natabu sa mga pumuluyo sa syudad kag probinsya sang Iloilo.
Ginpanugyan man sa Iloilo City Government nga i-revisit ang ila programa kag pagpatigayon sang signal jamming ukon signal shutdown nga igahingyo sa NTC. Kon posible, ang Iloilo City Government magabakal sang signal jamming device kon tugtan sang NTC commissioner. Bangud ilegal ang signal jamming device, kinahanglan ang pahanugot sini gikan sa NTC commissioner. Apang, wala man sang update gikan sa Iloilo City Government tuhoy diri.
Gani, kinahanglan nga ipanindugan sang Iloilo City Government nga dapat wala na sang ipatuman nga signal jamming kag itugyan sa kapulisan ang pagbantay sa seguridad sa bug-os nga syudad sang Iloilo.
Indi dapat pag-isalig sang kapulisan sa signal jamming ang ila katungdanan nga mapaiway sa anuman nga kalakasan ang kahiwatan sang Dinagyang.
Madamo sang mahimo ang kapulisan, may kapabilidad sila, kag suportado sang syudad ang ila nga pagpatigayon sang seguridad.
Indi dapat nga maapektuhan ang palangabuhian kag ekonomiya samtang nagasaulog sang Dinagyang. (bertladera@gmail.com/PN)
