[av_one_full first min_height=” vertical_alignment=” space=” custom_margin=” margin=’0px’ padding=’0px’ border=” border_color=” radius=’0px’ background_color=” src=” background_position=’top left’ background_repeat=’no-repeat’ animation=”]
[av_heading heading=’Panugdaon ni Matt | Sugilanunan ta lang bala ining problema sa South China Sea’ tag=’h3′ style=’blockquote modern-quote’ size=” subheading_active=’subheading_below’ subheading_size=’15’ padding=’10’ color=” custom_font=”]
Ni Wenceslao “Matt” E. Mateo Jr.
[/av_heading]
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
Thursday, May 4, 2017
[/av_textblock]
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
ANG kulba sang magagmay nga mga nasyon sa bagatnan-nasidlangan sang Asya (Association of Southeast Asian Nations – ASEAN) daw nagkulpa gawa sa ginhambal sang sini lang sang ambasador sang Tsina.
Siling ni Chinese Ambassador Zhao Jianhua, sa isa ka pahayag sa isa ka pamantalan nasyonal, nga samtang ang pila ka isla gina-okupar ilegal sang Pilipinas (kag sang iban pa nga nasyon sa ASEAN), handa sila sugilanunan ini sa malinong nga paagi agud maangkon ang isa man ka malinong nga solusyon.
Of course, sa aton nga bahin gapati kita nga legal ang pag-okupar sang Pilipnas sang mga isla sa iya bahin.
Ini nga mga isla nagalakip sang mga Spratly Islands (sunu sa Wikipedia) nga ang pila ka bilug okupado na sang Pilipinas, nga sakop karon sang grupo sang mga isla sang Kalayaan sa huridiksyon sang Palawan.
Gina-claim man sang Pilipinas ang pila pa ka mga isla, nga samtang iban nga nasyon ang naga-okupar, gapati ini nga iya man sang Pilipinas sunu sa mga lehitimo man nga mga rason, katulad sang ginasaad sang Law on the Seas.
Isa na dira ang Pag-asa Island nga okupado na sang Pilipinas.
Ang Pag-asa Island ang ikaduha sa kadakuon sa mga isla sa Spratly, nga gina-administrar na sa madugay nga panahon sang Pilipinas sa idalom sang huridiksyon sang Kalayaan, Palawan. May kalaparon (area) ini sang mga 37.2 ka ektariya.
Ang iban pa nga isla nga gina-administrar na sang Pilipinas sa Kalayaan amo ang:
*Panata Island – ang pinaka-gamay nga isla sa Spratly nga may 0.44 lang ka ektariya;
*Patag Island – ikaduha sa pinakagamay nga isla sa Spratly nga may kalaparon lang sing 1.4 ka ektariya, kag ika-anom sa kadakuon sa mga isla nga na-okupar sang Pilipinas sa Spratly;
*Parola Island – ikalima sa kadakuon sang mga isla sa Spratly nga may kalaparon sing 1.7 ka ektariya;
*Likas Island – ikatatlo sa kadakuon sa mga isla sa Spratly kag ikaduha sa kadakuon sa mga isla nga gina-okupar sang Pilipinas nga may 18.6 ka ektariya;
*Kota Island – ika-10 sa kadakuon sa mga isla sang Spratly kag ika-lima sa kadakuon sang mga isla nga okupado sang Pilipinas. May kalaparon ini sang 6.45 ka ektariya; kag
Lawak Island – ika-walo sa kadakuon sa mga isla sa Spratly kg ika-apat sa kadakuon sa mga isla nga okupado sang Pilipinas.
Nalipay kita sa sining panugyan ni Ambassador Jinhua nga solbaron naton sang malinong ang aton gumantang sa South China Sea, kag indi tungod poderoso ang Tsina kag magagmay lang ang ASEAN. Ang prinsipyo nga “Might is Right” indi dapat magsulod diri.
Una da nga rason sa aton bahin sa ASEAN amo ang kamatuoran nga ang ASEAN komitido sa isa ka nuclear-free area, nga gapahibalo nga wala kita luyag sang gamo.
Ikaduha nga rason amo nga kon may claim ang Tsina sa pagpanag-iya sang daku nga bahin sang South China Sea tungod sang ila nine-dash line nga claim, mas may rason gani ining mga ASEAN nga nasyon tungod sang ila aktwal kag malinong nga pagpuyo sa sining mga isla sa madugay na nga panahon kag gina-gobyernuhan na gani nila.
Kon iya ini sangTsina, ngaa wala man lang ginpa-istaran sang gobyerno sang Tsina ining mga isla sa madugay na nga panahon?
Ikatlo nga rason, amo nga may ruling na ang international court nga nagtumod sang kinamatarong sang mga nasyon dira sa South China Sea sa idalom sang Law of the Seas, nga myembro man gani ang ASEAN kag ang Tsina.
Sunu sa Law of the Seas, may sovereignty rights ang isa ka nasyon sa sulod sang 200 nautical miles exclusive economic zone kag bisan pa gani tubtub sa dulunan sang iya continental shelf sa diin ang Benham Rise nga sakop sang Pilipinas nagalapaw na gani sa 200 nautical miles.
Ugaling, bisan pa sa aton pagpati nga aton ining mga isla, luyag man naton tagaan sang benefit of the doubt ang Tsina kag sugilanunan lang ining problema para sa kaayuhan sang tanan. Tani sinsero lang ang Tsina sa iya man nga bahin./PB
[/av_textblock]
[/av_one_full]
