Piliton matigayon ang food suffiency kag food security sang pungsod

ANG MAY ikasarang sa pangabuhi wala pa naman seguro sing ireklamo sa pagtaas sang presyo sang panguna nga mga kinahanglanon sang pamilya, katulad sang nagakatabo subong. Kon may naga-problema gid man amo lang ang imol naton nga mga kautoran.

In fact, madamo sa mga may ikasarang ang nagabulig pa sa mga nalisdan. Samtang ang naiguan sing daku sang pagsaka sang presyo sang balaklon naglikaw na gid lang anay sa dugang pa nga kapierdihan. Nagbuhin sang empleyado, kon wala nanirado, kag nag-obligar lang sa paghatag sing separation pay sa ila.

Meantime, gahulat lang sila sa pagbalik sang maayo nga kahimtangan sang ekonomiya kag paggamit lang anay sang ila savings. Ukon nagpa-abenturar sa mga negosyo nga pabor sa tion sang inflation kag kapigaduhon. Katulad sang pagpasanyog pa sang pagbaton sang mga prenda sa ila pawnshop, ukon magbukas sang budget food store nga bisan ang mga pigado maka-benepisyo man.

Of course, indi katulad sa kaso sang mga imol nga ang pagsaka sang balaklon makatublag dayon sa ila pangabuhi.

Gani, diri gid ang tutok sang gobyerno agud makabulig sa ila, labi na gid ang mga magagmay nga mga mangunguma, magagmay nga retailers kag ang mga pumuluyo nga manubo ang kita.

Labi na gid sa ila problema sa bugas, nga kon wala ukon kulang ini magutman sila kag kon ano na nga indi maayo ang ila mahimo, nga tunaan pa sang problema sang iban.

Wala man nagpabaya ang aton gobyerno. May kon ano lang nga ayuda ang ginahatag sini – dugang nga pamasahe nga masukot sang mga drayber kag dugang nga sueldo sa mga trabahador; ayuda sa pagpabarato sang mga balaklon katulad sang price cap sa bili sang bugas; kag ang paglagas sa mga hoarder, mga smuggler,  kag naga-manilupar sang presyo.

Lakip man diri ang pagbulig sa mga mangunguma agud makapatubas sang dugang nga humay kag mga ulutanon nga indi maapektuhan, kag basi magdugang pa, ang ila kita tungod sa dugang nga produksyon bisan sa manubo gihapon nga bili sang humay nila, nga ma-ulayhon man sang  mga rice miller, ga-transport, kag ang mga retailer sa ila ginabaligya.

Ga-intervene man ang gobyerno sa lakat sang Law of Supply and Demand para ma-STABILIZE ang presyo sang mga commodities agud mapatayon na ang masaligan nga lakat sang merkado nga wala sing kulbaan nga UNCERTAINTY sa lakat sang pangabuhi sang mga pumuluyo sa kabug-usan.

Okey lang ang pagsaka sang balaklon, ukon ang inflation, sa 2-3%, sunu sa mga experto sa ekonomiya,  kay makapasanyog pa gani ini sa “growth of the economy”. Ang bisan gamay nga pagsaka sang bili sang balaklon, sunu sa  ila, makapa-expand ini sang negosyo nga makahatag dugang nga trabaho  sa mga tawo.

***

Admittedly, kinahanglan na naton palaparon pa ang aton mga  kaumhan para sa aton handom nga FOOD SUFFICIENCY kag FOOD SECURITY. Gani dapat punggan na sang gobyerno ang padayon nga pagsanyog sang mga housing subdivision tubtub sa mga”idle farmland” kag buligan ang mga tag-iya sa pag–develop sini para mapuslan nga “farmlands”.

Pasanyugon man ang irrigation systems, nga kon indi mapatayon sa mga irrigation canal sa mga talamnan matayunan ini sang tubig paagi sa mga water pipes katulad sang ginahimo sa mga Middle East countries agud matamnan bisan ang disyerto. In fact, nahimo na ini sa pila ka mango farms sa Guimaras nga ginadumalahan sang  Guimaras Mango Center sa banwa sang Jordan sandig sa ejemplo  sang Israel agud indi mamalhan ang ila mga orchard.

***

Admitihon ta man nga indi mahapos ang pagpanubo gid sang bili sang bugas bisan pa nag-abot na ang ani sang humay kag sang iban pa nga magamit ta sa kusina, kag madamo na nga imported rice ang nakasulod na sa pungsod.

Ina tungod nagaangot (interrelate) ang bili (price) sang commodities lakip ang bugas sa demand, supply, cost of production, marketing expenses, kag iban pa,  either directly ukon indirectly.

Dugang pa dira ang international events katulad sang gyera sa tunga sang Rusya kag Ukraine, kag ang dikta sang OPEC sa presyo sang kalibutanon nga langis. Subong man ang pagdalagan sang mga hitabo sa ekonomiya sang iban nga mga pungsod  kag ang kompetisyon sa balor sang US dollar sa international trade.

Ini tanan nga hitabo nagakinahanglan gid sang mangin-alamon nga pagdala sang aton ekonomiya sang mga economic expert, nga kabay may kasubong kita nga mga mangin-alamon sa ekonomiya sa idalom sang karon nga administrasyon./PN