NAMAG-uhan kita sa sitwasyon bangud natublag ang naandan na naton nga hilikuton nga ginasaulog sa pila na ka mga dinag-on.
Sa kultura nga aton manuklatan, nagabisita kita sa patyo sa tagsa ka mag-abot ang Nobyembre 1 ukon Nobyembre 2 kag isa ini ka napat-inan na nga selebrasyon nga napagkit sa kalendaryo kag ginahandaan sang kada isa.
Apang ang aton naandan ang indi naton matigayon nga mahimo sa sini nga higayon bangud sa ginapangatubang nga pandemya.
Nag-anunsyo na sadto pa ang National Inter-Agency Task Force nga nagapanugyan sa mga local government unit nga saraduhan ang sementeryo sa ila lugar nga nasakupan umpisa Oktubre 29 tubtub Nobyembre 4. Bangud sini, madamo ang nagbisita sa mga patyo sang mas temprano ukon abanse kaysa sa natalana nga petsa.
Bangud sa sini nga sitwasyon, makita naton nga apektado man ang palangabuhian sang mga nabagaligya sang kandila, bulak kag iban pa nga negosyo, kaangay sang pagkaon, nga nagasakay sa bentaha sang pagdugok sang mga tawo, nga karon nagapanghakroy bangud sa kapigaduhon, mahina ang bentahanay kag maluya ang negosyo.
Ang piyesta minatay, sa kinaandan, kaangay lang sang reunion sang maghimata ukon higayon nga magkitaay sa patyo bangud ang kada isa naga-obligar sa pagbisita kag mahalad ang bulak ukon magtan-ay sang pangamuyo sa ila himata nga nagtaliwan na.
Wala na kita sang lauman nga reunion sa patyo ilabi na nga hugot nga ginapatuman ang physical distancing. Indi na mag-abtanay ukon magkitaay sa sini nga higayon bangud sa posible magkatuhay nga petsa sa pagpadulong sa patyo.
Nagalikaw ang kada isa nga magtumpok. Nagasugilanon kon sin-o ang mauna kag kon sin-o ang masunod agud nga wala sang matabu nga pagtingob nga pagkilitaay sa sementeryo.
Maluya ang negosyo. Maluya ang patyo. Ayhan, nadugangan man ang kasubo nga ginaagunto sang mga nagahulat nga kalag sa patyo agud sila ang mabisitahan?
Napanas sa sini nga tuig ang ginakakunyagan nga Halloween Party. Wala na sang “trick or treat” party ukon costume party, barn party kag iban pa nga aktibidades agud nga magselebrar.
Palihog na lang tago sang inyo mga costume, putson sing maayo agud indi mayab-ukan bangud posible may higayon naman sa masunod nga tuig ukon maglipas na ang pandemya.
Wala na sang indikasyon ukon mga simbolo nga makita sa mga mall. Nagdirekta na sila sa pagdekorar sang para sa pagsaulog sang paskwa.
Sa sini nga tion, wala na sang manugbaligya sang kalamay, pilit kag lubi nga makasiling nga nagmahal ang presyo ukon makapagusto sa pagpasaka sang presyo bangud wala sang may nagabakal.
Wala na sang may nagasalud sa nagatulo nga kandila. Wala na sang may magareklamo nga ginkawat ang iya bulak. Wala na sang may negosyo sang kuryente sa sulod sang patyo nga nagahatag sang isa ka gab-i nga iwag sa pantyon.
Wala na sang peke nga pari nga nagamisa sa atubang sang pantyon kag kaupod sa mga himata sang minatay.
Wala na sang tonelada nga basura nga mahakot gikan sa mga patyo pagkatapos sang Piyesta Minatay.
Kon sadto nagaalipasa gid ang tanan nga makapadulong sa patyo, nga dapat wala sang bihang ang pagbisita, subong nagakomporme na lamang nga magpabilin sa puluy-an kag magsindi sang kandila sa altar kag magpangamuyo.
Ang pandemya nagatudlo sa aton nga may mga ginapatihan kita ukon kultura nga wala nagasibu sa lohika. Makapadayon man gali ang aton kabuhi bisan kulang, ukon wala, subak ang aton naandan nga gawi.
Manghimulso kita sa mangin hibubun-ot sang kadamuan sa kon ano nga sahi sang pagsaulog ang ila natigayon, kon ano nga sahi sang selebrasyon ang ila ginhimo sa baylo sang naandan nga lihok.
Sa pihak sini tanan, ang importante amo ang pagdumdom sa mga himata naton nga nagtaliwan na. Selebrahon naton ang ila nangin kabuhi sadto paagi sa paghanduraw sa kon ano ang ila ginbatas kag gin-usoy nga banas nga nagtandog sa aton nangin kabuhi sa karon.
Labaw sa mga party ukon madamo nga handa nga pagkaon ang aton pagpangamuyo para sa ila kahimtangan nga mangin matawhay ang ila pagpanglakaton sa pihak nga kinabuhi, nga makita nila ang iwag kag mag-usoy sa angay nga banas.
Kon indi man naton sila mabisita sa ila mga pantyon, ipadala naton ang pangamuyo padulong sa ila lulubngan.
Maluya ang piyesta minatay sa sini nga tuig, apang yara sa aton ang higayon kon paano naton ini selebrahon nga masinadyahon nga wala sang kondisyon kag nakaangkla sa pagdumdom sa aton mga pinalangga sa kabuhi nga nagtaliwan na.
Indi lamang ini piyesta nga ginasaulog sang mga buhi kundi piyesta para sa pagsaulog sa kabuhi sang mga minatay.(bertladera@gmail.com/PN)
