LUYAG naton anay magtamyaw sa tanan sing: MERRY AND BLESSED CHRISTMAS TO ONE AND ALL!
***
Nahibal-an naton kon ano ka makahalalit ang atomic bomb, nga nuclear bomb na kon tawgon sa karon, nga ang mga bersyon sini sa subong may mga 10 ka beses ang kusog.
Indi pa malipat ang kalibutan sa paghulog sang duha ka atomic bomb, isa sa Hiroshima kag isa man sa Nagasaki, sa Japan sadtong WW2. Diri, halos 150,000 ang napatay nga tawo samtang ang mga nakaluas nag-sufrir sing tuman tubtub sa ila kamatayon. Nagpatay kag naghalit man ini sang madamo nga mga hayop kag tanom nga mabuhi lang liwat pagkaligad pa sa indi magkubos napulo ka tuig.
Obviously, wala na seguro nga nasyon ang luyag matabo ang isa ka nuclear war sa tunga sang mga nasyon nuclear katulad sang US, Russia, China, India, kag North Korea, nga maglamita pa sa iban nga mga pungsod.
Luas lang seguro sang pungsod sa pagpamuno sang isa ka lain ulo nga diktador nga may sobra kaugot sa kaaway.
Katulad abe sa North Korea nga ang diktador sini nga si Kim Jong Un namahog gid nga paulanan sang nuclear missiles ang South Korea, nga pinahog naman balik sang US nga pulboson gid sini ang bug-os nga North Korea kon himuon ang pamahog sini.
Pray lang nga indi subong kabuang ang isa ka diktador sang isa ka nasyon nuclear nga, unfortunately, may ara dira sa pila pa ka pungsod.
Nonetheless, posible gihapon ang conventional war, katulad sang natabo sa WW1 kag WW2, gamit ang mga ordinaryo lang nga mga armas. In fact, nagakatabo gani ini subong sa tunga sang pila ka mga nasyon, samtang nagapatigayon sang ila gyera sa iban nga fronts sa ila pagpaindis-indisanay sa pagpasanyog sang ila ekonomiya, social-cultural influence, kag geo-political concerns.
***
Sa bahin sang mga gamay nga mga nasyon nga wala inugbato sa mga dalagku nga mga nasyon natural lang nga magsalig ini sila sa bulig sang mga kaalyado nga may ikasarang militar.
Sa kaso sang Filipinas, may mutual defense treaty (MDT) kita sa United States, nga ginakilala nga “the most powerful nation” sa kalibutan sa karon.
Sa ini nga kasugtanan sa US komitido ang ulihi sa pagbulig sa Filipinas batok sa “armed aggression” sang China batok sa Filipinas.
Samtang sige pa gihapon ang pang-bully sang China sa Filipinas bisan pa sa 200-nautical mile nga Exclusive Economic Zone (EEZ) nga gindaug ta sa international court sadtong 2016 batok sa China. Ginapilit ugaling sini gihapon ang iya indi legal nga hingyo sa pag-okupar sang EEZ naton sa idalom sang “Might is Right” nga prinsipyo sang mga malugos nga mga nasyon.
Ginabombahan na gani sang China sang tubig ang mga salakyan naton nga nagapadala sing ayuda sa mga lugar nga sakop sang aton EEZ.
Pero daw indi pa kuno ini lakip sa “armed aggression” sa idalom sang sining kasugtanan agud maaktuhan na pang-militar ining “aggression” sang China.
Gapati ugaling ang iban nga “act of war” na ato kay may nasamaran na nga mga barko sang Filipinas, kag dapat na mapatuman ang bagay ipatuman sa idalom sang MDT.
Apang indi kita kinahanglan mangin agresibo gid tungod lang sa pasalig sang US kay may yara man kita kaugalingon nga interes bilang mahuyang nga pungsod nga gustuhon lang dag-on ang aton kawsa nga indi kinahanglan mag-gyera.
Indi man naton luyag dabukan ang US agud makig-away na sa China kay basi mahulog ini sa nuclear war nga indi naton luyag matabo. Unless ang China na mismo ang magdabuk sini sa sige pang-garit-garit sini!
Tungod sini, padayon lang kita mag-akto bilang isa ka “underdog” kag dag-on ang aton kawsa, as such, short of military aggression.
Ang aton pagkig-away dapat katulad lang sa slingshot ni David batok kay Goliath nga ang bala amo lang ang malawig gihapon nga pasyensya kag mga paagi psychological, social-cultural, diplomasya, kag legal nga mga protesta agud makuha ang simpatiya sang iban nga nasyon sa international community of nations.
Angot dira, kinahanglan tindugan ta lang pirme ang Rule of International Law sa ining kawsa naton sa aton EEZ.
Apang kon indi pa gid mapunggan ang pang-bully sang China kinahanglan ta na seguro pangabayon ang US kag iban nga mga kaalyado agud updan ang aton coastguard sa pagpatrolya dira sa kabug-usan sang aton EEZ agud makita sang China nga desidido kita sa pagtapna sang padayon sini nga pang-bully sa Filipinas sa aton EEZ./PN
