Poder sang DILG sa mga pulis

MADAMO sang aton mga pumuluyo ang wala kahibalo kon ano gid ang poder kag trabaho sang Department of Interior and Local Govrnment (DILG), partikular sa bahin sang kapulisan.

Ano gid bala ang poder kag trabaho sang DILG? Pwede man bala makadakop ukon maka-aresto, lakip ang pag-file sang kaso sa mga akusado ang mga tinawo sang DILG katulad sang mga pulis, NBI kag iban pa nga may kasubong nga mandato?

Ang pagpati sang iban nga napamangkot naton nga mga pumuluyo amo nga pwede, bilang mga otoridad man sa pagpatuman sang kasuguan.

Lain naman ugaling ang paathag ni Iloilo City DILG director Atty. Ferdinand Panes. Ang obligasyon sang DILG, siling niya, amo lang ang pagbulig sa pagpatuman sang poder sang Presidente sa “overall supervision” sa mga gobyerno lokal.

Ano gid bala ining poder nga Supervision? Sa isa ka masaligan nga paghangop, ang Supervision amo ang pag-oversee sa pag-trabaho sang isa ka empleyado ukon tinawo, ang pagpaseguro nga ginahimo niya ining trabaho, kag ang paghimo niya sini sunu sa standard ukon talaksan sang pagpatuman.

Lain naman, ugaling ang Supervision sa Direction kag Control nga poder.

Sa Direction, ang isa ka empleyado ukon tinawo gatuman sang trabaho santu sa instruction sa iya, giya (guidance) ukon panugyan (advice) kon paano himuon ang trabaho.

Sa Control, ang empleyado ukon tinawo gina-diktahan kon ano ang iya trabahuon kag kon paano niya ini ipatuman, lakip ang poder sang isa ka superior sa pagsaylo-saylo sang assignment sang empleyado ukon tinawo katulad sang mga pulis sa idalom sang mayor ukon gobernador.

Ang paathag pa gid gani sa aton amo nga ang Supervision nga poder sang DILG sa idalom sang Presidente wala nagalakip sang poder sa pagderejer (direct) kag pag-kontrol (control) sa kapulisan.

Ang obligasyon sang DILG sa pag-supervise sa pagpatuman sang mandato sang kapulisan amo lang ang pagtuytuy sa ila nga mangin epektibo sa ila mandato, kag indi mangdakop ukon mang-aresto kag indi man ang pagpasaka sang kaso sa mga suspetsado.

Ang ining pagtuytuy, kon husto ang aton paghangop sa paathag ni DLG Iloilo City director Atty. Ferdinand Panes, nagalakip sa pagpatuman sang mga guidelines kag policies sa husto nga pagtuman sang mga pulis sang ila obligasyon, lakip ang magbulig sa pag-organize kag pag-train sini sa ila upod sa National Police Commission (Napolcom) agud mangin epektibo sa ila mandato.

Sa sina nga trabaho, ang DILG Secretary amo gani mismo ang ex-officio chairperson sang Napolcom.

***

Isa sang mga obligasyon sang Napolcom amo ang pagtugyan ukon pagbawi sang kontrol sang mga local chief executives (mayor ukon gobernador) sa mga kapulisan.

Gina-exercise ini sang Napolcom sa pagpatuman sang “overall supervision power” sang Presidente. Gina-nominar sini ang chief of police agud mapilian sang LCE sa pagpatuman niya sang iya obligasyon sa peace and order. Yara man sa prerogative sang Napolcom ang pagbawi sa LCE sang kontrol sa kapulisan sa ila kapaltahan sa pagpatuman sang kasuguan, por ejemplo, kontra sa illegal gambling kag ilegal nga droga, kag ihatag balik ining poder sa Napolcom.

Ang ining pagbawi sang kontrol sa kapulisan sang LCE, sa madamo na nga kahigayunan nga ginhimo sang Napolcom.

Sadtong 2017 (Manila Times, Agosto 1, 2017), ang Napolcom nag-isyu sang mga resolusyon nga nag-revoke sang poder sang 25 ka mga mayor kag gobernador – 1 ka gobernador sa Rehiyon 9 kag 24 ka mayor sa nagakalain-lain nga rehiyon: 7 halin sa Rehiyon 10, 5 sa Rehiyon 4A, 4 sa Rehiyon 3, 3 sa Rehiyon 12, 2 sa Rehiyon 4B, 1 sa Rehiyon 7, 1 sa Rehiyon 9 kag 1 sa Rehiyon 1.

Sa sini nga tion wala pa sing LCE sa Western Visayas ang nalakip sa sining pagbawi sing poder sa pag-kontrol sa kapulisan.

Nagdugang pa gid ang numero sining mga LCE nga ginkuhaan sing poder sa pagkontrol sa mga kapulisan sadtong Hunyo, 2018.

Naglab-ut na ini sa 186 – 8 ka gobernador kag 178 ka city kag municipal mayors.

Gindugang pa diri ang 156 ka local officials nga na-suspende ukon na-dismiss tungod sang “serious dishonesty”, neglect of duty”, “conduct prejudicial to the best interest of the service”, “abuse of authority” kag mga “irregularities”. (w_mateojr@yahoo.com/PN)