SA DAAN nga Konstitusyon kag tubtub sa pangginahum martial law ni anay Presidente Marcos Sr. ang paghatag sing kaayuhan sa sosyedad ginapasalig lang para sa kadam-an, ukon “the greatest number”.
Ginbag-o na ini sang 1987 (Cory) Constitution, nga bunga sang Edsa Revolution, nga nagapasanyog sang “common good”, ukon kaayuhan sang tanan.
Pero malain pa kuno si Cory kag mas maayo si Marcos, nga daw indi importante sa ila ang Kahilwayan kag pagpasanyog sang “common good” samtang gina-enjoy man nila ini! Talagang sira!
Sa karon man, ang libre nga Basic Education sa public schools ginpalawak pa sang Republic Act (RA) No. 10533, ukon ang Enhanced Basic Education Act of 2013 halin sa 10 ka tuig tubtub 13 ka tuig nga lakip na ang Kindergarten kag duha ka tuig nga Senior High School.
Ginpatuman ang Grade 11 sang SHS sadtong school year 2016-2017 kag ang Grade 12 sang SHS sadtong SY 2017-2018.
Mismo sa Cory Constitution, gina-garantiya ang kinamatarong sa mabungahon nga edukasyon sa tanan nga Filipino sa idalom sang Article XIV Section 1.
Ang Article XIV Section 2.3 nagapatuman naman sang subsidiya (subsidy) kag incentivo (incentives) sa mga deserving students sa mga eskwelahan, publiko man kag pribado.
Ginpalawak ang programa sini sa paghatag sing bulig sa idalom sang Government Assistance to Students and Teachers in Private Education (E-GASTPE Law, ukon ang RA No. 8545).
Nagahatag ang RA 8545 sang dugang nga benepisyo sa qualificado nga mga estudyante sa Grade 11 kag 12 nga luyag magtuon sa private schools nga ginapatuman sa idalom sang Public-Private Partnership (PPP) sa pagbinuligay sang gobyerno kag pribado nga sektor.
***
Ugaling taliwas sa gina-garantiya sang 1987 Constitution nga mabuligan sang gobyerno ang tanan nga mga estudyante.
Daw nalipatan sang gobyerno ang mga private schools nga dapat mabuligan sang “Fund Assistance for Private Education” (FAPE) sang gobyerno sa pagpakig-ugyon sini sa PPP.
Sang sini lang, nangin controversial gani ang San Lorenzo College sa Quezon City, tungod sa hinali nga pagpanirado sini sadtong Agosto 15.
Ina tungod indi na ini mabuligan sang gobyerno ang pagpa-enrol sang kinahanglan nga mga estudyante nga makasuporta man sa mga manunudlo kag sang ikabuhi mismo sang eskwelahan.
Siling gani ni Bishop Roberto Mallari sang San Jose de Nueva Ecija, chairman sang Commission on Catechesis and Catholic Education of the Catholic Bishops Conference of the Philippines (CBCP), nga ang bulig sang gobyerno sa private schools “crucial”.
“Indi man lang tungod sa negosyo natukod ang mga private schools para mabuhi man, kundi, labi kag labaw sa tanan, natukod sila sa mayor nga misyon agud makabulig sa moral development sang mga kabataan,” paathag niya.
Sunu sa Section 12, Article II sang 1987 Constitution, obligasyon sang gobyerno nga suportahan ang “development of moral character” sang mga kabataan nga mas epektibo nga mahimo sang mga religious schools.
Sa Iloilo, nagpahibalo man sang ila pagpanirado ang 10 ka private schools diri.
Si DepEd regional spokesperson Hernani Escullar Jr. nagpahibalo gani nga mga 74 gid ka private schools ang nagpanirado diri sa Western Visayas.
Sunu man kay Undersecretary for Planning Jesus Mateo, as of October 4, 2021, 860 ka private schools ang nag-untat pag-operar para sa SY 2020-2021.
Sa kabilugan, sobra 14,000 ka private schools ang bukas sadtong SY 2019-2020.
***
Ang masakit pa kay indi gid mabuligan sang gobyerno bisan paano ang mga magagmay nga mga private schools.
Sunu kay Eleazardo Kasilag, presidente sang Federation of Associations of Private Achools Adminiatrators (FAPSA), dapat man mabuligan ang “small private schools”.
Gintudlo niya ang Executive Order (EO) No. 156 nga nagatukod sang FAPE bilang isa ka “irrevocable trust fund” nga dapat kalakip diri ang mga magagmay nga mga private schools kag indi lang ang dalagku nga mga colleges kag universities.
In fact, sa budget mismo sang gobyerno, siling niya, sadtong 2021 ang gobyerno may budget nga P606.5 ka bilyon para sa DepEd, apang wala ini ma-share sa mga 6,000 small kag medium-sized schools.
Ngaa ayhan? Tungod lang kay gagmay lang sila nga mga eskwelahan kag ang qualificado lang ang dalagku nga colleges kag universities? Indi ayhan dapat mas mabuligan ang magagmay nga mga private schools?
Kon ang mga kubos nga pumuluyo ang ginapalabi naton buligan, ngaa abe indi man ang mga magagmay nga mga private schools kay kubos man ini sila? “Common good” man bala ang ginapatuman naton, indi bala?/PN
