MADAMO pa sing kadutaan diri mismo sa siyudad sang Iloilo nga ginapabayaan kag ginatubuan lang sang hilamon. Wala man gani ini sing serbisyo sa kaayuhan sang pangabuhi sang tag-iya ukon sang pwede pa makapulos nga mga pumuluyo kon tugutan lang sila nga magamit ini sang tag-iya.
Ang iban gani sang sining mga “idle land” daw kagulangan na nga pwede puy-an sang mga makatalagam nga mga sapat. Katulad sang man-og, makahililu nga mga damang, kag talimbabaga nga makakagat sang aton tiil nga naka-ismagol lang.
Ang pila sini nga mga “idle land” ginakulbaan gani sang mga pumuluyo sa kaingod nga mga panimalay tungod sa pagtuhaw kon kis-a sang “grass fire”, ukon sunog sa kahilamunan nga halin sa ginhaboy nga upos sang sigarilyo ukon mismo sang sobra nga kainit sang panahon. In fact, kapila na ini natabo nga nagahatag sing kakugmat sa mga nagapuyo dira sa malapit nga mga panimalay.
Kon ngaa ginapabay-an ini sang tag-iya ukon sang gobyerno mismo nga nagapanag-iya sini, indi kita makahangop.
Siling ko anay ginapakamalaut sang gobyerno ang “idle lands”. Pero yara ang pila sini – nga malagpad pa gani – nga wala lang ginasapak sang tag-iya kag sang gobyerno, samtang pwede mapuslan ang mga ini sang mga kubos ta nga mga pumuluyo agud matalauma ukon magamit sa iban nga paagi nga makabulig sa ila pangabuhian.
Tungod bala ginatigana pa ini sang mga tag-iya para sa ila mga proyekto? Kon matuod, ti ngaa kadugay na ang mga ini nga nagatiwang-wang lang nga daw lub-ok nga isda nga indi na mapuslan?
Tani may mahimo ang gobyerno agud hingyuon ang mga tag-iya nga itugyan ini sa mga pumuluyo nga may kinahanglan idugang sa ila pangabuhian.
Katulad abe sa pagtugyan sini sa mga pumuluyo nga italauma ini anay tubtub nga matigayon ang ginaplano nga proyekto sang ila mga tag-iya.
Kon ako ang tag-iya, okey lang nga matalauma ini nila nga ang produkto makadto sa ila tanan bilang baylo sa padayon nga paghawan kg pagpa-ugwad sang akon “idle land”, nga tani obligasyon ko pa nga tag-iya agud malikaw sa peligro ang mga kaingod nga mga pumuluyo sa “grass fire” ukon ano pa nga sablag kag katalagman nga madangtan nila.
Luas pa nga pwede italauma ining “idle land”, pwede man gani magamit pahalban ini sang mga kanding kag mga baka kag karabaw agud mahawanan ini sang hilamon kag kasiutan nga makatublag sa mga tawo nga luyag mag-agi dira.
Ang himuon na gid lang sang tag-iya amo nga pahanugutan ang mga pumuluyo dira sa pagpastol sa sining “idle land”.
In fact, pwede i-requirer ini sang gobyerno nga himuon sang tag-iya sa idalom sang police power sang gobyerno agud maamligan ang kaseguruhan sang mga pumuluyo batok sa ila peligro sa grass fire” kag iban pa nga katalagman ng madulot sang napabay-an nga “idle land”.
To be fair sa pila ka tag-iya sang “idle land”, may ara gid man nga nagatugot sa paggamit sining napabay-an nga duta bilang pastolan sang baka kag karabaw.
Ginapasalamatan gid ini sang mga mangunguma nga nagapastol sang ila baka kag karabaw diri nga wala na gani seguro gin-obligar pa sang aton gobyerno agud mapuslan ang ining mga “idle land” sang aton kubos nga mga kauturan nga makadugang sa ila pangabuhian.
Sa iban pa nga mga tag-iya sang “idle land”, tani may kasubong man kamo nga pagtamod sa aton mga kubos agud mapuslan ini nila sa ila pangabuhian. Nga daan mapiut gid sa subong ang pangabuhi. (w_mateojr@yahoo.com/PN)
