GINPIRMAHAN ni Presidente Rodrigo Duterte sadtong Agosto 6, 2018 ang Philippine Identification System Act (PISA) nga nagapatuman sang biometric nga pagkilala (identification) paagi sa computer science.
May nakauyon sini kag may wala man sing nakauyon, labi na gid ang pamahog sini sa privacy concerns sang pumuluyo.
Sa indi kauyon sa PISA, puede bala makabalibad sa pagpartisipar sa idalom sang sining kasuguan sa ila right to privacy? Wala pa kita makakuha sang kopya sang sining kasuguan, kag indi anay kita makasiling.
Kon mandatory ini, ti wala na kita, nga indi kauyon, seguro sing mahimo luas lang magkulomoron. Kon indi man, kay regulatory lang ini, ano bala ang kondisyon agud puede gihapon kita ma-akomodar bisan indi maka-rehistro sa PISA? Tani puede ang election ID nga may biometric identification man ukon bisan ang universal PhilHealth ID.
Ang pila nga indi kauyon sang National ID indi luyag sini tungod indi sila luyag mangin āsurveillance stateā ang Pilipinas padulong sa totalitarian ukon police state nga nagapahuyang sang aton demokrasya kag hilway nga pagpangabuhi.
Ang PISA, sunu sa balita kag sa aton paghangop sini, magakilala sang pisikal nga pagkatawo sang tawo nga indi siya masal-an sa kay kon sin-o man (unique individuality) paagi sa biometrics.
Sa ini nga biometric identification, ang pumuluyo nga naka-rehistro diri gina-requirer sa paghatag sang iya bug-os nga ngalan, sex, blood type, adlaw sang pagkatawo, lugar sang pagkatawo, marital status, kag retrato sang tag-iya sang ID.
Dugang pa nga impormasyon sa Philippine ID System (PhilSys) registry ang mobile number, emailĀ address, ang biometrics data, lakip na ang full set of fingerprints kag iris scan.
Abaw, kadamo gid sang gina-requirer ba! Daw priso ang gwa ta sini nga indi gid luyag sang gobyerno makapalagyo kag kon makapalagyo mahapos dakpon liwat. Ti, ngaa gid himuon ta ini sa mga inosente nga mga tawo nga luyag lang maghulag sing hilway nga wala sing may naga-pakialam?
Well, basi justified man ang gobyerno tungod sa kariit sang panahon subong. May terorista diri kag dira. May gun-for-hire. May mga durugista nga luyag mag-triping sa bisan mga inosente nga mga tawo. Etcetera, nga kon indi ikaw ang tumod, masalabat ka sang galupad nga bala, bato sang naga-away nga mga gang, kag ultimo isa ka singkwenta pesos mo bulakwaton pa sang snatcher. Tungod sini, kinahanglan makilala sila sang aton mga otoridad agud mabantayan sing maayo.
Okay, basi justified gid man ang ining National ID kag wala gid man pierdihon kita kon tumod lang sang aton mga otoridad ang mga may kamalamalahan nga mga personas.
Pero dapat lang seguro nga kilalahon man sang aton mga otoridad ang lehitimo nga privacy sang mga pumuluyo kag kilalahon lang nila ang dapat paukpan sang ila pagka-mabantayon.
Indi man dapat maglapaw ang authentication sa dapat lang tuktukan nga impormasyon.
Pila ka physical biometric information nga puede lumapaw sa dapat amo ang fingerprintĀ patterns nga maka-disclose sang chromosomal diseases; iris patterns nga maka-reveal sang genetic sex; hand vein patterns nga maka-reveal vascular diseases; kag iban pa nga depekto nga indi luyag sang pasyente ipahibalo sa iban kag luyag isekreto sang pamilya tungod makahuluya ukon makatuga sang dikriminasyon sa ila.
Kinahanglan respetuhon ang kasubong nga privacy agud ma-amligan man ang dungog kag necessary confidentiality katulad sangsa tunga sang doktor kag pasyente, sang abogado kag kliyente kag iban pa nga kinahanglan maghatag proteksyon sa mga tawo nga ang impormasyon sa ila dapat proteksyunan agud maamligan ang ila kinamatarong.
Tani maamligan sang gobyerno ining ila mahibal-an nga puede gamiton sa katontohan. Man, ini nga mga sensitibo nga impormasyon puede magamit sang, por ejemplo, kontra pulitiko agud isyuhan ang kasumpong ukon sin-o man nga kaaway agud pakamalainon ang indi nila mauyunan.
Apang, may ikasarang bala ang aton gobyerno agud mapunggan ang pag-leak sining mga importante nga biometric information nga magamit sa kalainan? Kon wala, daku pa ini nga problema. (w_mateojr@yahoo.com/PN)
