MAS NAGAPANGIBABAW ang kahangawa sang mga Ilonggo, ilabi na ang mga yara sa sektor sang transportasyon, tuhoy sa implementasyon sang Local Public Transport Route Plan (LPTRP) kaysa sa magdumdom sa ika-124 nga adlaw sang kahilwayan sa Hunyo 12, 2022.
Mas gina-istoryahan sa karon kon ano ang matabu sa sini nga adlaw, kon dayunon gid ukon indi sang Iloilo City Government ang pagpatuman sang LPTRP. Halos tanan nga mga drayber nagasugilanon sini sa ila tagsa ka garahehan kag tilipunan. Ginahimulsuhan nila ang matabu kag kon ano ang ila madangatan.
Kon paminsaron naton, madugay na ini nga ginatalakay kaupod sa sektor sang tranportasyon, ginakonsulta sila agud nga makita sing maathag ang dalagan sang isa ka salakyan sa partikular nga dalan, kon ginakulang ang kadamuon sang salakyan ukon kon kinahanglan nga magbukas sang bag-o nga ruta agud magamit ang mga dalan nga sadto wala sang may nagaruta.
Ginhatagan na sila sang opsyon kon ano ang angay nga himuon. Gintan-ayan na sila sang alternatibo nga paagi agud nga matigayon ang ginatawag nga modernisasyon.
May nagapaganot lamang nga mg operator sang salakyan. May yara lang sa ila linyada nga sayop ang paghangot kag nagapakatig-a sang pagsunod kag nagapangdalahig pa sang iban agud nga may kaupod sa pagpamalabag.
Kon padalman naton, ang ini nga mga bag-o nga ruta ang magaserbe sa mga establisemyento komersyal sa partikular nga lugar. Katuyuan sini nga hatagan sang kasulhay ang mga tawo nga makapadulong sa ila negosyo kag mahatagan sila sang higayon nga mabaklan ukon makabenta kag sa ulihi mangin salabuyan sang tawo, ilabi na kon maandan na ang ila lugar.
Lantawa ang sitwasyon sang isa ka mall sa Oton, gintugutan ang ruta nga makadiretso sa ila gikan sa Tagbak Terminal sa Jaro. Nadugangan ang kadamuon sang tawo nga nagalagaw sa ila mall bangud may salakyan nga nagabiyahe padulong didto sa ila.
Pinakaulihi diri ang biyahe gikan sa Tagbak Terminal padulong sa daan nga airport nga may mall kag madamo sang lagawan nga lugar. Ginbuksan man ang ruta agud nga indi mabudlayan ang tawo sa pagpadulong sa ila negosyo.
Kon usisaon mo gid, ang kadamuan sang mga ruta sa karon ang nadesinyo para sa sini nga katuyuan, para sa negosyo, para sa ginasiling nga pag-umwad sang Iloilo.
Sa pihak nga bahin, bentaha man ini sa mga nagatrabaho bangud kon madamo ang nagakadto sa mga mall mas madamo ang kinahanglan nga empleyado. Dugang nga ruta, makapaayo sa negosyo, makatuga sang trabaho.
Apang, ang problema naton amo ang pagpatuman sang LPTRP sa Hunyo 12, 2022 diri sa syudad sang Iloilo. Dapat siguruhon sang lokal nga pamunuan nga may magasalu nga salakyan sa ruta nga pagabayaan sang tradisyunal nga jeep agud nga indi mabutang sa alang-alang ang mga pasahero.
Kon kwaan sang salakyan kag wala sang magatal-os, daw kaangay lang nga may transport strike kag magapalupog sa hulag sang ekonomiya.
Klaruhon gid sang lokal nga pamunuan kon may alternatibo nga salakyan para sa mga pasahero. Likawan naton ang magdinugok, magsalangasig, ukon ang kaangay nga natabu sadto sang ginpatuman ang Perimeter Boundary Ordinance.
Sa bahin sang bag-o nga mga ruta, may yara bala sang nagpahayag sang intensyon para diri? May mga yunit na bala nga magadalagan? Pila ka mga yunit ang una nga magabiyahe?
Dapat buksan ang higayon sa tanan nga mga may luyag mag-invest sa sini nga serbisyo. Indi lamang pag-itugyan sa mga yara na sa sini nga sektor, ukon sa mga operator sa subong. Kinahanglan naton ang preska nga panimuot, bag-o nga konsepto, bukas nga panan-awan kag progresibo nga paghimakas agud nga makakupo kita sa hangkat sang pag-umwad.
Kon hatagan naton sang higayon ang iban, basi pa lang nga may madamo nga tawo nga luyag mangin kabahin sa sektor sang transportasyon apang wala lang nagapahayag sang interes bangud ginkudalan na ini sang mga nauna sa sini nga serbisyo.
Basi pa lang nga may yara sang kauyon magnegosyo ukon mag-invest sa pagbakal sang yunit sa partikular nga ruta paagi sa pagpasakop sa kooperatiba.
Ginalauman naton ang pagginutok sang salakyan, bisan pa nga ginpalapad ang dalan, bangud sa pagsalangisag sa una nga binulan sang pagpatuman sang LPTRP.
Matuod nga mas madamo ang pribado nga salakyan kaysa sa pampubliko kag ang mass transportation amo ang ginalauman naton nga solusyon sa naga-igod nga dalagan sang nagaginutok nga mga salakyan.
Indi mahinago ang kamatuoran nga may mga ruta sang salakyan nga maapektuhan, ilabi na ang provincial jeepneys nga madugay na nga nagasulod sa syudad sang Iloilo.
Kon paminsaron naman, kon may madula may magatuhaw. Kon indi sila makasulod sa syudad, saylo sila sa mga yunit nga nagasulod sa syudad ukon sa mga yunit nga nagataris sa bag-o nga ruta. Kangay lang nga wala sang may nadula kag wala sang may nagdugang. Nagligwat lang sang ruta kag sahi sang salakyan.
Sa una, madamo sang reklamo kita nga lauman. Sa ulihi, magalugdang na ang lalud, magalinong na, mangin kinaandan na, kag mangin kabahin na sang matag-adlaw naton nga pagsinarayo ang pagsunod sa mga ruta. (bertladera@gmail.com/PN)
