YARI kita sa Demokrasya, kag kinamatarong sang kada isa sa aton ang magpahayag sang aton panghuna-huna kag tindug sa ano man nga bagay nga may kahilabtan sa aton kabuhi.
Angot diri, luyag ko ipabutyag ang akon tindug sa kaso sang babaye nga Chinese student nga si Zhang Jiale, 23 anyos, sa natabo nga insidente sa Metro Rail Transit Line 3 sadtong Sabado, Pebrero 9.
Sa sina nga hitabo, ginbasyahan niya ang gwardya nga pulis sang malamig nga taho (isa ka lokal nga gelatin-like nga delicacy) sa baso nga iya ginauyatan sang manugsakay siya sa metro rail transit.
Ambot kon ano ang sa ulo ni Zhang sa sadtong ginhimo niya. Naaburido seguro sa bag-o nga regulasyon nga wala sing magpasulod sang pagkaon sa metro rail transit. Ukon may mabug-at lang siya nga problema sa iya pagtuon. Apang nangayo man siya sing pasensya sa iya nagalumaw-lumaw nga mga mata.
Bahala na kon madamo ang maga-kontra sa akon, nga ginalakipan pa sang mga dalagku nga mga opisyales sa gobyerno.
Apang ini gid ang akon tindug. Indi ako kumpormi nga ma-deport si Zhang sa amo lang kanabaw nga kasaypanan. Pwede na seguro ang isa ka formal nga censure, ukon pagpakamalaut, kag pabayaron lang siya sing multa kag warningan nga indi magliwat.
Kanugon nga indi na basi niya matuman ang iya handom sa pagtuon, nga daan yara pa lang siya sa first year sa School of Fashion and Arts Design Institute in Makati City, kon ma-deport.
Kon ma-deport siya, ina gid bala ang nagakabagay nga silot sa iya sa idalom sang aton kasuguan, katulad sang pagpati sang Bureau of Immgiration, ukon sang isa ka senador kag iban pa?
Pagpati lang ina ya nila. Ang nahibal-an ko nga ang pagpa-deport sang âundesirable alienâ isahanon ini nga poder pulitikal sang Presidente, kag wala pa kita subong kahibalo sang tindug sang Presidente.
Kabay lang nga upod ang Presidente sining aton pagpati nga indi gid daku ang atong kasaypanan ni Zhang agud ipa-deport siya.
***
Gapati ako sa pagka-mapatawaron sang Filipino. Amo na atong kapintas ang naagyan naton sa mga Espanyol, Amerikano kag mga Hapon, pero madali gani naton nalipatan ato.
Ti, ngaa indi abe naton mapatawad ang ining gamay lang nga sayop sining Chinese student? Tungod bala kay pangayaw siya nga Intsik halin sa Communist China, nga indi kaugyon sa aton ideolohiya nga Demokrasya?
Wala man seguro sing problema ini basta naga-respetuhanay kita bisan pa katuhay ang aton pagpati. In fact, wala pa man sing okasyon gani nga nakaaway sang Pilipinas ang Tsina.
Tungod man bala kay nakasayop si Zhang sa isa ka pulis nga dapat naton tahaon?
Of course, dapat tahaon naton ang aton mga maligdong nga mga pulis nga ginpakita man sang gwardya sa MRT paagi sa pagpaumod bisan gin-insultuhan na siya.
Ginpakita niya ini sa iya pagkilala nga bisan otoridad siya wala siya malipat nga siya âsuluguon sang banwaâ nga indi basta mag-asta nga daw hari siya, kay indi siya hari.
Idugang ta pa dira ang aton bantog nga âhospitality traitâ, labi na gid sa mga bisita nga dapat naton tagaan sing ligwa sa ila pag-istar diri sa aton pungsod.
Indi man kita seguro magsobra pa ka sensitibo sangsa mga Vietnamese nga aktwal nag-sufrir sing labi sa kamot sang mga Pranses kag mga Amerikano sadto.
In fact, nangin mapatawaron man sila kag nag-uliay na gani sing panimuot. Upod gani sila subong sang Estados Unidos sa ila kawsa sa South China Sea.
Matudlo man naton diri ang kaso sang isa ka Amerikano â si Daniel Huer – nga isa ka manunudlo sa lenggwahe nga English sa Vietnam.
Gin-insultuhan niya sa Facebook ang well-respected nga heneral nga si Vo Nguyen Giap. Nagapanguna ini nga baganihan sang Vietnam, nga, obviously, ang kadungganan indi matupongan sang pulis nga gin-insultuhan ni Zhang.
In other words, daku kaayo nga dungog ang ginapangapin sang mga Vietnamese sa pag-insulto kay Heneral Giap, apang nangin mapainubuson sila.
Ang penalidad lang nga ginhatag nila kay Hauer, amo ang VND70-100 million ($3,100-4,400) nga multa sa iya pang-insulto.
Ti, kinahanglan bala kita sobra pa ka pikon sa mga Vietnamese sa sining gamay lang gani nga sayop ni Zhang Jiale? (w_mateojr@yahoo.com/PN)
