GINTUBLAG ang kalibutan sang medisina sang bag-o nga sahi sang coronavirus bisan pa nga kahibalo sila nga may madamo nga sahi sang coronavirus nga naga-igsister sa aton kalibutan.
Nagabinuligay karon ang mga eksperto sa bug-os nga kalibutan, masaku ang trabaho sa tagsa ka mga laboratoryo, kag wala untat ang pagpanalawsaw sa kon paano hibaluon ang kinaiya sang virus, kon paano tapnaon ang virus kag tumuron kon sa diin gikan ang virus.
Nagakabalaka lang sila sa travel ban nga ginapatuman sang mga pungsod nga nagakabalaka sa ikaayong-lawas sang ila pumuluyo. Nagapati ang mga eksperto nga mas magalala ang sitwasyon kon ipatuman ang travel ban bangud may mga tawo nga indi magsugid sang matuod lamang nga makalusot sa biyahe. May magalikom sa ila sitwasyon sa handom nga makapauli sa ila panimalay kag makaupod ang ila pamilya.
Ginpanugyan sang mga eksperto nga dapat magpangapin sang kaugalingon paagi sa masami nga paghugas sang kamot kag likawan anay sa karon ang pagkumustahanay, paghaksanay kag ipabilin ang distansya nga isa ka metro sa isig-kapareho.
Halos madamo na sang impormasyon nga nagatuhaw sa karon, umpisa nga nagtay-og sa bug-os nga kalibutan ang kaso sang novel coronavirus sa Wuhan, China.
Bangud sa kahangawa kag agud makapangayo sang giya sa mga eksperto, gilayon nga nagpakig-angot ang Chinese Government sa ginatawag nga ‘virus hunter’
Nagpadulong sa Beijing, China si Dr. Walter Ian Lipkin ang John Snow Professor of Epidemiology sang Mailman School of Public Health sa Columbia University kag Director sang Center for Infection and Immunity agud nga maghatag sang iya panan-awan sa nagakatabu.
Si Prof. Lipkin ang isa man sa mga eksperto nga nakabulig sa paghimo sang testing kit agud nga matumod ang mga tawo nga nalatnan sang SARS ukon Severe Acute Respiratory Syndrome nga una man natukiban sa Hong Kong sadtong 2003 kag ginapatihan nga gikan man sa sapat ang virus.
Mas nabalaka si Prof. Lipkin sa problema tuhoy sa ‘global xenophobia’ kag social media virus’ nga isa ka daku nga bagay sa pag-away sa novel coronavirus.
Sa pagpamangkot sa iya sang host sang programa nga World Insight sang CGTN China nga si Tian Wei, ginsiling sini nga ang ‘misinformation’ sa social media ang kaangay sang virus nga nagalaton sa tawo kag nagahigko sa ila paminsaron. Dapat indi magkwa sang ila impormasyon ang tawo sa Facebook ukon sa Youtube kundi dapat kwaon ang impormasyon paagi sa pagbasa sang pamantalaan kag sa mga mamantala nga makahibalo magseparar sang ‘fantasy’ gikan sa ‘fiction.’
Tuman ka daku nga problema ang ginapangatubang tuhoy sa novel coronavirus, problema ini sa Estados Unidos, problema ini sang Tsina, kag problema ini sang bug-os nga kalibutan. Dapat nga magpakig-angot sa kada isa, mag-ambit sang impormasyon agud nga mangin salandigan sa paghimo sang angay nga tikang kag desisyon.
Mas nagahitad ang problema sa sini nga virus bangud madamo sang mga tawo nga nagapalapta sang sayop nga impormasyon. Imbis nga magbulig sila sa pagsolbar sang problema, sila ang nagagatong agud nga mas magkahangawa ang mga tawo.
Ginpabutyag pa ni Prof. Lipkin nga ang virus sa social media kaangay man sang virus nga yara sa lawas sang tawo. (bertladera@gmail.com/PN)
