NATUBLAG ang tanan sang ang bulkan Taal ang hinali nga nagbuga sang madamol nga abo.
Bisan ang mga nagapuyo sa palibot ang natingala sa hinali nga hitabu bangud wala sang dinahum-dahom nga ini ang magapakita sang iya nga kusog.
Ginakabig sang mga eksperto nga pinakanubo nga bulkan sa bilog nga kalibutan ang Taal, indi kaangay sang iban nga bulkan nga tuman ka taas kag ginatangla, apang isa man ini sa ginasiling nga makamamatay ukon tuman ka peligroso nga bulkan.
Isa lamang ang bulkan Taal sa 24 ka mga aktibo nga bulkan nga nalista sang Philippine Institute of Volcanology and Seismology ukon Phivolcs. Kadungan sang iya paglupok sadtong nakaligad nga Domingo, Enero 12, may madamo pa nga bulkan sa palibot sang kalibutan nga nagbugit-bugit kag nagpakita sang ila kaagrot.
Nakalupok na ang bulkan Taal sang 34 ka beses sa sulod sang 448 ka tuig, ukon umpisa 1572 kag ginatapuan ini sang madamo nga stratovolcanoes kag craters. Ginasiling man nga ang Taal isa ka bulkan sa sulod sang daku nga bulkan.
Nagpahuway ang Taal, naglinong sa nakalipas nga 43 ka tuig ukon umpisa sadtong 1977.
Halos indi magkapareho ang iya paglupok apang kalabanan sini ang tuga sang interaksyon sang magma kag tubig ukon phreatic kag phreatomagnetic. Ang iban nga paglupok ang tuga sang pagsaka sang “bubbles” nga naporma sang pag-isa sang gas sa sulod sang bulkan ukon ginatawag nga strombolian.
Ginasiling nga ang phreatic eruption amo ang pagluad sini sing mga matig-a nga naga-igsister na nga rock fragments, samtang ang phreatomagnetic amo naman ang pagpuswak sang magma.
Nagluntad sadtong 1572 ang phreatomagnetic eruption sa main crater sang bulkan kag may mga separado nga paglupok nga nagluntad sadtong 1591, 1605 tubtub 1611, 1634, 1635, 1641, kag 1645.
Naglupok sadtong 1707 kag 1715 ang Binintiang Malaki crater sang bulkan Taal ukon ang pinakadaku nga ulbo sang bukid nga makita sa Tagaytay City ukon ang masami nga nagakasal-an nga amo mismo ang bulkan Taal.
Sadtong Setyembre 21, 1716 naglupok sa bahin sang Calauit sa nasidlangan nga baybayon sang isla sang Taal. May mga separado nga paglupok sadtong 1709 kag 1729 sa Binintiang Munti crater.
Nabalhag man ang paglupok sadtong 1731 sa bahin sang Pira-Piraso kag 1749 sa main crater. Naglawig naman sang pito ka bulan, umpisa Mayo 15 tubtub Disyembre 5, 1754, ang paglupok sang Taal kag ginlubong sini sa abo, bato kag tubig ang apat ka banwa sang Batangas.
Nagsunod pa gid ang mga separado nga paglupok sadtong 1790, 1808, 1825, 1842, 1873, 1874, 1878, 1903, kag 1904 sa main crater sini.
Nabalhag naman ang 1,335 ka mga napatay sang naglupok ini sadtong Enero 27 tubtub Pebrero 10, 1911 nga ginakabig pinakabayolente sini nga paglupok.
Nagbilin man ini sang 200 ka patay sang naglupok sa bahin sang Mt. Tabaro sadtong Setyembre 28 tubtub 30, 1965, ginsundan sadtong Hulyo 5, 1966; Agosto 16, 1967; Enero 31, 1968 kag Oktubre 29, 1969.
Antes ang paglupok sang Taal sa sini nga tuig 2020, may ulihi nga tatlo ka paglupok nga nabalhag sadtong Setyembre 3, 1970; Setyembre 3, 1976 kag Oktubre 3, 1977 nga lunsay magkapareho ang sahi kag tanan natabu sa Mt. Tabaro crater kag lunsay man phreatic.
Maanyag ang bulkan Taal, apang suplada kag tuman ka pintas. Manaya-naya ang guya apang naga-ibwal ang balatyagon. Makatalagam gid ang iya ang kaanyag. (bertladera@gmail.com/PN)
