NAG-AGAW sa atensyon sang madamo nga indibidwal ang paghupot sang maanyag nga mga tanum. Nangin lyabe ang pagtenir sa panimalay bangud sang pandemic agud hatagan sang atensyon ang pagsagud sa mga tanum.
Nag-umpisa sa barter. Ang mga bagay ukon grocery items ang ginabayluhan sang tanum. Ang mga tanum nga ginabaylo amo ang mga tanum nga madamo nga nagatubo sa ugsaran sang isa ka mahuyugon sa tanum.
Ginatawag na ini sa karon nga mga plantita kag plantito. Sila ang mga tawo nga nagabantay sa kon ano ang manami nga tanum kag nagapamangkot kon pila ang presyo kag ginatinguhaan nga makwa kag madala sa ila puluy-an.
Bangud sa pandemic, nagtuhaw ang mga mahuyugon sa tanum. Naglipas ang barter, nag-umpisa ang direkta nga pagbaligyaanay. May presyo na ang kada tanum nga natibsok sa plorera ukon pot.
Nagtuluhaw man ang mga nagabaligya sang compost nga ginabaligya sang tag-isa ka sako. Daw hotcake man ang baklanay ilabi na nga madamo sang bumalakal ang may madamo man nga paso ukon pot nga butangan sang sini nga compost nga tuman ka angay para sa tanum agud nga madasig magtubo kag maglambo bangud nga kargado sa nutrients nga kinahanglanon sang tanum.
Kadungan sini, nagmahal man ang mga plorera. Nagaka-out of stock ang mga balaklan bangud nga ginakumpra sang iban agud nga tamnan kag ang iban naman ginabaligya agud may ginansya man nga matipon bilang extra income sa sini nga panahon sang pandemya.
Madamo nga tanum ang imo makita, ilabi na sa mga gina-post sa social media ukon sa Facebook. Ang iban nga tanum ang bag-o sa aton pana-awan kag ang iban indi na makilala kon ano nga sahi sang tanum.
Nagtuhaw ang negosyo bangud sa sini nga huyog sang tawo. Madamo sang mga negosyante sng tanum ang nalipay bangud nabuhi ang ila palangabuhian kag nangin masunson ang mga bumalakal.
Apang, may paandam ang Department of Environment and Natural Resources bangud nga madamo sang mga nagahingamo nga makakwarta paagi sa pagbaligya sang tanum nga wala ginalantaw kon ano nga sahi sang tanum ang ila ginagalbot sa kagulangan nga ila masudlan.
May mga ‘wild flora’ nga ginakabig ‘threatened species’ nga ginadumilian sa idalom sang Republic Act 9147 ukon ang Wildlife Resources Conservation and Protection Act’ ilabi na kon galbuton nga wala sang permiso bangud may multa nga 1,000 pesos tubtub 1,000,000 pesos kag pagkapriso sang 6 tubtub 12 ka tuig.
Magluwas sa kasuguan nga dapat konsiderahon sang mga mahuyugon sa tanum, dapat man nila nga tun-an kag hibaluon kon paano lubos nga maamligan ang mga tanum.
Dapat tandaan nga indi ini padamo-damo sang tanum sa sulod sang ugsaran ukon mismo sa sulod sang balay ukon opisina, indi man ini padamo-damo sang sahi sang tanum nga kon kaisa indi na kita kahibalo kon may malain nga madulot ang tanum kon yara sa aton luyo.
Una lang naton nga makita sa social media nga may bag-o, manami kag malahalon nga tanum nga yara sa paghinakop sang isa ka tawo. Apang wala naman niya ginatuad kon bala ini ang nalaya, gindugmal sang ido, ukon wala napuslan bangud indi siya kahibalo mag-atipan.
Wala ako nagakontra sa huyog sa tanum sang mga plantito kag plantita. Apang dapat nga hibaluon naton anay kon ano nga sahi sang tanum ang aton ginabakal kag kon ano ang madulot sini sa aton bilang tag-atipan kag sa aton bug-os nga panimalay.
Angay man nga hibaluon kon ano nga klima, kondisyon sang duta, temperatura, kon bala para sa indoor ukon outdoor ang tanum, kag kon masami nga bunyagan ukon dapat mala ang iya ginatubuan.
Ang daku lang nga bentaha bangud nga ang tanan nagahatag na sang atensyon sa tanum. Mas nahatagan sang balor kag importansya ang mga ornamental plants kag napakilala sa tanan ang mga tanum nga indi naton kilala kag halos wala ginasapak sadto sa kagulangan ukon sa higad sang dalan.
Nagalaum kita nga ang huyog sa tanum ukon ornamental plants sang mga plantito kag plantita ang makadangat man sa kalibutan sang mga ulutanon kag prutas.
Kuntani maapresyar man naton ang kaimportante sang backyard garden ukon container garden, magluwas sa mga tanum nga ornamental.
Nagapangabay kita nga kuntani ipadayon naton ang aton huyog sa mga tanum. Kahibalo kita nga posible kabahin lang ini sa ‘fashion, fads and crazes’ nga ginasiling sa Sociology apang yara sa aton kon aton ipadayon sa pagpati nga may maayo nga madulot sa aton kabuhi.
Dugang nga pangabay, dapat apresyaron man naton ang pagtanum sang mga ulutanon. Mangin hilway ini sa abono kag sigurado kamo nga luwas kaunon bangud kamo na mismo ang nagtanum.
Nagalaum kita nga may i-post man sa ila Facebook account ang mga plantito kag plantita kon ano katambok kag kanami sang mga ulutanon nga nagatubo sa ila ugsaran. (bertladera@gmail.com/PN)
