“THE STRUGGLE is real.”
Tuman ka popular sini nga liya sang mga milenyal nga ang luyag ipabutyag amo ang ila pag-atubang sa kabug-aton sang ginalukdo.
Hulamon ko anay ang ini nga linya – the struggle is real – para malaragway ang socioeconomic effect sang paglugdang sang tatlo ka pumpboats sa kadagatan sa tunga sang Iloilo kag Guimaras sining karon lang.
Suno sa Joint Guimaras-Iloilo City Disaster Risk Reduction Management report, 96 ang mga tawo nga ginatumod sa paglugdang sang tatlo ka pumpboat. Gin-isip nga 83 ang mga pasahero kag 13 ang tripulante. Katluan kag isa (31) ang napatay kag 65 ang mga nakaluwas (survivor).
Sa regular nga nagabyahe sa pumpboat Iloilo-Guimaras (o pabalik), hangkat ang pagtabok kon panahon sang hangin Habagat. May nagasiling nga ang kinse minute nga boatride daw kasubong nga ang pihak mo nga tiil ara sa katalagman.
Apang ginabaton na sang mga Guimarasnon ini nga “struggle” matigayon lang ang ila tagsa tagsa ka tinutuyo (aim) – makatrabaho sa syudad, makabaligya sang ila produkto, makatuon (para sa mga estudyante), makapabulong, makapangliwaliwa, makaserbisyo, makapangompra kag iban pa.
Indi magkubos sa Presidente sang pungsod, Pangulong Rodrigo R. Duterte, ang nakapamatuod nga delikado ang pagtabok kon mamadlos ang hangin. Gani ginpakamaayo na lang niya nga ipalab-ot sa Guimaras ang iya tiglawas ang pagpakig-unong sa pamilya sang namatay kag sa mga survivors.
Ang aksidente sa Iloilo Strait sang nagligad nga semana indi bag-o. Ang mga nagliligad nga aksidente daw sa kahapos lang nga nagbalik sa normalidad.
Apang indi ang Agosto 3 nga sea accident.
Bisan makanay ang kadagatan, posible gihapon ang pagtuhaw sang mabaskog nga hangin nga nagadala sang dalagko nga mga balud kag makapalugdang sang de-katig nga sakayang dagat bisan pa nga esperienciado ang mga tripulante.
Ginmando sang Maritime Industry Authority (MARINA) ang suspension sang motor banca nga nagabyahe Iloilo-Guimaras.
Dako nga huol ang kalabaon sang pila kag kadugayon sang paghulat kag paglarga sang roll-on, roll off (ro-ro) vessels.
Si Nilo Nuñega, upod sa iya kaupdanan nga mga tripulante sang 20 ka pumpboats, nagalaum nga kontani magpanumbalik na ang operation sang byahe sa pumpboats sa labing madali nga panahon. Adlaw-adlaw nagamata sila sang aga pa para magpalayag sa dagat. Sugod las 5 y media sa aga ang pagbyahe kag tubtub las diez sa gab-i. Indi magkubos sa napulo ka trip.
Perwisyo para sa ila ang pag-untat sang byahe bangud ini lamang ang palangitan-an nga namat-an sang mas o menos isa ka gatos (100) ka tripulante sa Buenavista-Iloilo route. Ang pag-untat sang byahe sa sulod sang napulo ka adlaw nagakahulugan sang pagkadula sang ila kita kag kawala sang sustento para sa ila natungdan nga pamlya.
Kasubong man nga kadamuon ang mga tripulante nga nagabyahe Jordan – Iloilo.
Magluwas sa pag-asikaso sang financial needs sang mga napatay kag survivors sang disgrasya sa dagat, ginaatubang karon sang panguluhan provincial sang Guimaras ang socioeconomic repercussions. Nahibaluan nga may ongoing investigation bahin sa sea accidents kag ginmando ang suspension sang pagpalayag sang mga pumpboats sa rason nga indi seaworthy. Nagapangayo si Gov. Samuel Gumarin sang bastante nga panahon para sa wooden hulled vessels nga luyag ipatuman sang MARINA. Sa karon kinahanglanon ang paghatag sang kabuhian kag bulig sa naapektuhan nga sector.
Ginaayo ni Gobernador Gumarin nga may ipahamtang ang maayo nga sestema sa pila sa ro-r, ang fastcraft bilang ang temporary nga transportasyon patabok sa Guimaras halin Iloilo. Sa kadamuon sang mga pasahero, malaba ang pila. Doble o tatlo ka pilo ang pletehan sa fastcraft kon ipaanggid sa pumpboat nga ara lang sa Parola (o sa Ortiz wharf kon makanay ang dagat)
Bangud tubtub lang kasisidmon ang byahe sang fastcraft pakadto sa Guimaras, madamo ang nakaalangan sa pagpauli kon gab-i (kapin pa ina’ng mga nagatrabaho sa malls sa syudad nga nagapaangan-angan pa sa mga tripulante sang pumpboat hasta mag las diez sa gab-i).
Nauna sini, ginpahayag na nga ang wharf sa Buenavista indi makasarang sang requirement sang fastcraft. Sa sini, mapilitan ang mga pasahero halin sa Buenavista sa pagpadulong pa sa Jordan para makatabok.
Wala pa sang kaseguruhan kon ano ang masunod nga lihuk.
Sa paghampak sang mabaskog nga hangin sa mga sakayang-dagat sang nagligad nga semana, nagbag-o na ang experiencia naton sa pagtabok sa Iloilo Strait.
Liwat naman nagtuhaw ang bahin sa ginaplano nga pagpahamtang sang taytay nga magaangut sang Panay, Guimaras kag Negros. Ugaling tinuig pa ang hulaton sina kay ginapangayo pa lang ang environmental clearance.
Daw sa wala gid sang may nakita nga manami sa sitwasyon karon, apang padayunon naton ang maglaum nga sa pagkanay sang dagat, may lauman kita nga mas matahum nga palaabuton.
The struggle is real. Pero salig lang nga may maayo nga pagadangtan ang aton struggle karon. (runjirjamolo@gmail.com/PN)
