NAGAPANGUDAL na ang isla sang Panay kag Guimaras batok sa pagsulod sang coronavirus disease ukon COVID-19.
Ang tagsa ka probinsya may yara sang border restriction nga ginapatuman, samtang ang Iloilo City, Iloilo Province kag Guimaras Province ang may paghangpanay nga magapadayon ang paggwa kag pagsulod sang mga tawo sa sini lang nga teritoryo, wala sang problema ang pahulag magluwas lamang kon magpadulongn sa kaiping nga mga probinsya.
Nagapasalamat man kita nga natalupangdan ang aton panawagan sa Facebook post nga dapat maghilituhog ang mga executive order nga gina-isyu sang tagsa ka mga local government unit, ilabi na sang mga syudad kag probinsya agud nga mangin isa ka alalangay para sa bug-os nga isla sang Panay kag isla sang Guimaras, lakip na ang mga magagmay nga isla sa palibot sini.
Ginduso man ni Mayor Jerry Treñas sa ila sinapol sa Regional Disaster Risk Reduction and Management Council nga magtumod sang isa ka ospital nga amo ang pahamtangan sang mga tawo nga posible iguon sang covid-19 agud nga may isa lang ka pasilidad nga mangin sentro nga maga-atipan sa mga pasyente.
Mas maayo nga handa na kita sa anuman nga posible nga matabu bangud nagalaum kita nga wala sang kaso nga mabalhag sa aton apang nagapreparar kita sa malala nga sitwasyon.
Base sa nabalhag nga impormasyon sa New York Post nga napetsahan Marso 17, 2020, nga may tig-ulo ‘86% of people with coronavirus are walking around undetected, study says,” maathag nga may yara sang ginasiling nga “stealth” coronavirus nga mga kaso nga amo ang nagagatong sa pandemic.
Anum sa kada pito ka kaso ukon 86 percent ang wala nareport sa China antes ginpatuman ang travel restrictions, nga mas nagpalapta sa virus suno sa pagtuon nga nabalhag sa Science journal.
Ginpahayag ni Jeffrey Shaman, ang co-author sang pagtuon, sang Columbia University Mailman School, nga may mga infections nga undocumented nga amo ang nagapalala sa paglapta sang virus bangud mayoriya ang nagabatyag lang sang mild infections nga may gamay lang nga mga sintoma. Wala namutikan sang mga tawo ukon sa ila pagpinsar nga may yara lang sila sang langa-ang.
Maathag nga ang tanan dapat mangin suspek nga tagdala sang virus. Ini ang rason nga dapat ‘stay at home’ ang kadamuan kag ipabilin ang social distancing.
Sa karon, diri sa Western Visayas masami lang kita makakita sang numero sang person under monitoring kag person under investigation. Ginahulat naton ang kumpirmasyon sang negatibo kag positibo gikan sa Manila. Samtang nagahulat kita, ang mga PUM kag PUI ang indi naton masiguro kon may paglaton sila nga nahimo antes naton sila ginkabig nga kaangay sina kag ginlakip sa numero sang mga ginabantayan.
Mas maayo nga sa karon pa lang, ang tanan nga PUM tipunon sang kada LGU sa isa ka lugar, evacuation center man ukon buluthuan, plastaron ang pasilidad nga may kuryente, tubig kag pagkaon. Plastaron sila sa tagsa ka hulot, may medical personnel nga naga-atipan sa tagsa ka adlaw, may otoridad nga nagabantay sa perimetro sang lugar kag ipasiguro nga mangin epektibo ang katuyuan sa pag-isolate sa ila.
Kaangay man sina ang himuon sa mga PUI. Katuyuan sini nga may isa lang ka lugar nga kadtuan ang mga medical personnel, malimita ang ginatawag nga paghulag ukon mobility sang kada isa, makonsentrar ang resources sang gobyerno bangud ginalantaw naton nga malawig pa ang pag-atubang sa problema kag daku nga pondo ang kinahanglan, kag agud masiguro naton nga maselyuhan ang palibot kag indi mahatagan sang kahigayunan ang virus nga makalapta pa sa iban.
Kinahanglan ang madasig, epektibo, konsentrado, pwersado kag determinado nga akto agud nga masiguro nga hilway sa covid-19 ang Panay kag Guimaras. (bertladera@gmail.com/PN)
